برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
محمود مشفق
چکیده
هدف این مقاله مطالعه سطح و روند تحولات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت با توجه به اهداف سیاستهای تعادل منطقه‌ای و شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) است. روش تحقیق روندپژوهی جمعیتی و منبع دادهها سرشماری‌های کشور است. نتایج نشان می‌دهد که علی‌رغم تصریح اهداف توازن و تعادل توسعه منطقه‌ای و شهری در تمامی برنامه‌های ...
بیشتر
هدف این مقاله مطالعه سطح و روند تحولات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت با توجه به اهداف سیاستهای تعادل منطقه‌ای و شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) است. روش تحقیق روندپژوهی جمعیتی و منبع دادهها سرشماری‌های کشور است. نتایج نشان می‌دهد که علی‌رغم تصریح اهداف توازن و تعادل توسعه منطقه‌ای و شهری در تمامی برنامه‌های توسعه اول تا پنجم جمعیت در تمامی سطوح ملی، کالبدی، استانی و شهری همواره به‌سوی مراکز گرایش داشته است. دو نوع تمرکزگرائی جمعیت تشخیص داده شد، یکی تمرکزگرائی سطح ملی با محوریت البرز جنوبی که همواره مستمر، عام و فراگیر بوده است و به‌عنوان نقطه ثقل اسکان جمعیت در سطح ملی عمل کرده است، دوم تمرکزگرائی منطقه‌ای که جریانی ضعیف‌تر، موقعیتی و غیر فراگیر بوده است که به‌عنوان مراکز ثقل منطقه‌ای سکناگزینی جمعیت عمل کرده است. طی دوره زمانی برنامه اول و پنجم توسعه میزان نخست شهری در کشور روبه کاهش نهاده، اما در مقابل شهرهای طبقه دوم جمعیتی (250 -100 هزار)، دارای بالاترین رشدهای جمعیتی و تمامی شهرهای طبقات متوسط جمعیتی (99999-10000) دارای رشد منفی جمعیتی بوده‌اند. به‌طورکلی، نتایج نشان می‌دهد عدم تعادل منطقه‌ای و شهری در کشور تا حدود کمی تعدیل‌شده و مراکز ثقل تمرکزگرائی جمعیت شهری ازنخست شهرها به شهرهای مرتبه دوم تغییر نموده است، ولی همچنان رشد جمعیت شهرهای متوسط زیر 100 هزار نفر منفی است؛ لذا می‌توان گفت توزیع فضائی جمعیت منطقه‌ای و شهری از وضعیت ساختار پیرامون به مرکز شدید به ساختار پیرامون به نیمه پیرامون در حال تغییر است.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
محدثه یوسف پور؛ محمود جمعه پور؛ علی خاکساری رفسنجانی
چکیده
افزایش جمعیت، تمرکز آن در کلان‌شهرها، با سیاست ایجاد شهرهای جدید همراه شد. بی‌توجهی به بافت فرهنگی و هویتی جمعیت مهاجر سبب ایجاد مسائلی در پایداری اجتماعی همچون عدم دستیابی به جمعیت پیش‌بینی‌شده و پس‌ازآن عدم وجود برنامه‌ریزی اقتصادی، منجر به عدم خوداتکایی اقتصادی در شهر جدید پردیس شد. هدف از این پژوهش بررسی پراکندگی هویتی در ...
بیشتر
افزایش جمعیت، تمرکز آن در کلان‌شهرها، با سیاست ایجاد شهرهای جدید همراه شد. بی‌توجهی به بافت فرهنگی و هویتی جمعیت مهاجر سبب ایجاد مسائلی در پایداری اجتماعی همچون عدم دستیابی به جمعیت پیش‌بینی‌شده و پس‌ازآن عدم وجود برنامه‌ریزی اقتصادی، منجر به عدم خوداتکایی اقتصادی در شهر جدید پردیس شد. هدف از این پژوهش بررسی پراکندگی هویتی در شهر جدید پردیس و یافتن راهکارهایی جهت ایجاد هویت مستقل است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی، به‌لحاظ هدف و روش یک پژوهش کاربردی و کیفی با راهبرد تحلیل محتواست. جامعه‌ی هدف، دو گروه شهروندان و بدنه مدیریت شهری بوده که پس از مصاحبه با 38 نفر، تشخیص اشباع نظری داده شد. ابزار جمع‌آوری دادهها و اطلاعات، مصاحبه هدفمند و نیمه ساختاریافته، مشاهده، اسناد شهری و ابزار تحلیل دادهها MAX QDA بوده است. پس از کدگذاری، 10 مقوله فرعی و 2 مقوله اصلی تحت عناوین «مهاجرت» و «تصویر متمایز شهر» به‌دست‌آمده است. نتایج حاصل نشان داد که بدنه مدیریت شهری «تعاملات دوسویه بخش شمالی و جنوبی شهر» و پس‌ازآن «گسترش پارک فناوری» را مؤثر بر ایجاد یک هویت مستقل دانسته اما شهروندان «به‌کارگیری بومیان» در پارک فناوری و پس‌ازآن «بهره از نقاط مشترک اقوام» در تعریف فعالیت‌های جاذب را بر خلق هویتی خودمختار اثرگذار دانسته‌اند.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
نرجس قائم پناه؛ ابراهیم مولوی؛ محمد امیدواریان
چکیده
جداره‌های شهری، از مؤثرترین عناصر محیطی تأثیرگذار بر کیفیت فضاهای شهری محسوب می‌شوند و ارتقا کیفی آنها به بالا رفتن کیفیت کالبدی در شهر منجر میشود. امروزه منظر شهری و شاخص‌های زیبایی‌شناسی آن، جایگاه تعریف‌شده و روشنی دارد، اما سؤال از منظر شهری ذهن را به سمت مؤلفه‌های تأثیرگذار با آن سوق می‌دهد. لذا هدف از این نوشتار استخراج ...
بیشتر
جداره‌های شهری، از مؤثرترین عناصر محیطی تأثیرگذار بر کیفیت فضاهای شهری محسوب می‌شوند و ارتقا کیفی آنها به بالا رفتن کیفیت کالبدی در شهر منجر میشود. امروزه منظر شهری و شاخص‌های زیبایی‌شناسی آن، جایگاه تعریف‌شده و روشنی دارد، اما سؤال از منظر شهری ذهن را به سمت مؤلفه‌های تأثیرگذار با آن سوق می‌دهد. لذا هدف از این نوشتار استخراج راهکارهای مؤثر بر ارتقای جنبه زیبایی‌شناسی در بعد عینی-کالبدی جداره شهری و همچنین اولویت‌بندی آنها از منظر شهروندان در پیاده‌راه ارم شهر قم میباشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و با سطح خطای 5 درصد، 384 نفر محاسبه‌شده و روش‌شناسی پژوهش، با توجه به ماهیت و روش پاسخ‌دهی به مسائل تحقیق از نوع توصیفی-کمی و ازلحاظ هدف، کاربردی است. به‌منظور تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، از نرم‌افزار لیزرل جهت طراحی معادله ساختاری استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر این نکته است که جداره‌های شهریِ محدودۀ پیاده‌راه ارم، نیازمند کیفیت‌بخشی در مؤلفه‌های منظر شهری نظیر زیبایی و تنوع بصری در تزئینات جداره، توجه به الحاقات در نما و همچنین توجه ویژه در به‌کارگیری تنوع در بافت مصالح است. شهروندان مؤلفه عدم وضعیت آشفتگی و اغتشاش بصری در پیاده‌راه را با ضریب تأثیر 82/0، مثبت و مناسب ارزیابی کرده و این مؤلفه را بالاترین اولویت و ترجیحات بصری خود می‌دانند.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
محمد غفاری؛ مهلا رضایی
چکیده
شناسایی انگیزه گردشگران جهت سفر به یک منطقه کمک ویژه‌‌ای به شناخت رفتار گردشگران می‌‌کند. هدف از انجام این پژوهش شناسایی، دستهبندی و اولویت‌بندی انگیزه گردشگران داخلی از سفر به شهر کرمان است. روش پژوهش ازنظر هدف کاربردی، از منظر ماهیت از نوع توصیفی و از حیث نوع داده از نوع ترکیبی است. از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی برای جمع‌آوری ...
بیشتر
شناسایی انگیزه گردشگران جهت سفر به یک منطقه کمک ویژه‌‌ای به شناخت رفتار گردشگران می‌‌کند. هدف از انجام این پژوهش شناسایی، دستهبندی و اولویت‌بندی انگیزه گردشگران داخلی از سفر به شهر کرمان است. روش پژوهش ازنظر هدف کاربردی، از منظر ماهیت از نوع توصیفی و از حیث نوع داده از نوع ترکیبی است. از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی برای جمع‌آوری داده‌های پژوهش استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل آن دسته از گردشگران داخلی است که به شهر کرمان در فروردین 1401 سفر کردهاند و همچنین در دسترس پژوهشگر قرار دارند. روش نمونهگیری پژوهش، نمونهگیری غیراحتمالی و از نوع نمونهگیری آسان یا در دسترس است. جهت شناسایی و دستهبندی انگیزه گردشگران از روش تحلیل عاملی اکتشافی و جهت اولویت‌بندی انگیزه‌های شناساییشده از روش تاپسیس استفاده شده است. نتایج تجزیهوتحلیل دادهها نشان داد انگیزه گردشگران داخلی جهت سفر به شهر کرمان به ترتیب شامل موارد زیر است: انگیزه بازدید از جاذبههای فرهنگی-تاریخی، انگیزه مذهبی، انگیزه کاری، بهرهمندی از سفر اقتصادی، بهرهمندی از سفر گروهی، دیدار دوستان و بستگان، خرید، تفریح و سرگرمی، انگیزه نوستالژیک، بهرهمندی از محیط طبیعی، یادگیری.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
الهام سویزی؛ قدیر صیامی؛ ملیحه صلاحی
چکیده
برنامه‌ریزی کاربری زمین دغدغه‌‌ای مهم در توسعه شهری برای پاسخگویی به نیازها، رفع چالش کمبود زمین و تعیین نحوه گسترش فیزیکی شهر است. بازتوسعۀ شهری با احیاء اراضی قهوه‌ای که به‌سبب عملکردی، امروزه متروکه و بلااستفاده مانده‌اند، به بهره‌برداری بهینه از اراضی درون‌شهری، کاهش آلودگی‌ها و بهبود فضای اجتماعی- اقتصادی شهر می‌انجامد؛ ...
بیشتر
برنامه‌ریزی کاربری زمین دغدغه‌‌ای مهم در توسعه شهری برای پاسخگویی به نیازها، رفع چالش کمبود زمین و تعیین نحوه گسترش فیزیکی شهر است. بازتوسعۀ شهری با احیاء اراضی قهوه‌ای که به‌سبب عملکردی، امروزه متروکه و بلااستفاده مانده‌اند، به بهره‌برداری بهینه از اراضی درون‌شهری، کاهش آلودگی‌ها و بهبود فضای اجتماعی- اقتصادی شهر می‌انجامد؛ لذا این پژوهش کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد آینده‌نگاری به تحلیل ساختاری عوامل مؤثر بر توسعه میان‌افزا در اراضی قهوه‌ای پادگان برونسی مشهد و شناسایی اولویت‌های مداخله پرداخته و توسط مطالعات اسنادی و پیمایشی، اطلاعات را گردآوری نموده است. نمونه آماری پژوهش 8 نفر خبره شهری است که به‌صورت هدفمند انتخاب شده‌اند. تعداد 15 متغیر مؤثر بر برنامه‌ریزی پایدار اراضی قهوه‌ای در حوزه‌های کالبدی- فضایی، اجتماعی- اقتصادی، مدیریتی- نهادی و زیست‌محیطی شناسایی و در پنج دستۀ تأثیرگذار، دو‌وجهی، تأثیرپذیر، مستقل و تنظیمی طبقه‌بندی و با نرم‌افزار میک‌مک ارزیابی شدند و سناریوهای محتمل و مطلوب تبیین گردید. نتایج بیانگر ترتیب درجه تأثیرگذاری عوامل قیمت زمین، دسترسی به امکانات و خدمات و نیز تعداد کاربری در اراضی بلااستفاده، بر پایداری برنامه‌ریزی است؛ لذا توجه به آنها در مداخلات توسعه‌ای محدوده مطالعاتی و محدوده‌های مشابه می‌بایست در اولویت‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مدیران شهری قرار گیرد.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
مانا وحیدبافنده؛ جواد ایمانی شاملو؛ ملیکا فدوی؛ نیلوفر سلطان وش
چکیده
همه گیری کرونا با کاهش شدید تقاضا، چالش بسیار بزرگی را برای سیستم حمل‌ونقل عمومی ایجاد کرد. بر همین اساس باید سیاست‍ها به گونه ایجاد شوند که خطرات احتمالی، سلامتی مسافران را تهدید نکند. درحالی‌که درک علمی و جمعی در ارتباط میان این دو حوزه در حال افزایش است اما نبود بررسی جامع از تحقیقات فعلی با تمرکز بر سیاستگذاری درست، امری ...
بیشتر
همه گیری کرونا با کاهش شدید تقاضا، چالش بسیار بزرگی را برای سیستم حمل‌ونقل عمومی ایجاد کرد. بر همین اساس باید سیاست‍ها به گونه ایجاد شوند که خطرات احتمالی، سلامتی مسافران را تهدید نکند. درحالی‌که درک علمی و جمعی در ارتباط میان این دو حوزه در حال افزایش است اما نبود بررسی جامع از تحقیقات فعلی با تمرکز بر سیاستگذاری درست، امری حائز اهمیت تلقی میشود. پژوهش حاضر باهدف ترکیب کمی پژوهش‍های صورت گرفته در حوزه موردمطالعه انجام شده است تا بتوان با هم‍پوشانی منابع و تلفیق آنها شدت اثر سیاستهای تأثیرگذار را شناسایی نمود. به‌منظور بررسی هدف پژوهش از روش فراتحلیل استفاده شده است و مقالات علمی پژوهش فارسی و انگلیسی جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده‍اند. جستجو‍ها به‌صورت دستی صورت گرفته است و مبتنی بر کلیدواژه‍های (حمل‌ونقل عمومی، کووید 19) است. جامعه آماری نهایی 50 مقاله علمی-پژوهشی (فارسی و انگلیسی) میباشد. به‌منظور انجام فراتحلیل دادهها وارد نرم‌افزار استاتا شده‌اند تا نمودار جنگلی (نمودار انباشت) ترسیم شود و همچنین از نرم‌افزار وس‍ویور برای ارتباط تحلیلی میان مقالات پژوهش استفاده شده است. نتایج نشان‌دهنده آن است که شکاف عمیق پژوهشی برای درک سیاستگذاری در منابع وجود دارد.
