احمد پوراحمد؛ حسن کلانتری؛ امیر اشنوی؛ مهدی مولایی آرائی
چکیده
در کشورهای پیشرفته و صنعتی غربی و حتی کشورهای جنوب شرق آسیا سالهای زیادی است که تلاش کرده‌اند تا مبانی حمل‌ونقل پایدار و فعال بر مبنای پیاده مداری و دوچرخه‌سواری را در میان مردم ترویج کنند. در این کشورها در راستای افزایش ایمنی دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، مسیرهای ویژه‌ای را تدارک دیده‌اند که علاوه بر شاخص زیبایی، ترغیب‌کننده ...
بیشتر
در کشورهای پیشرفته و صنعتی غربی و حتی کشورهای جنوب شرق آسیا سالهای زیادی است که تلاش کرده‌اند تا مبانی حمل‌ونقل پایدار و فعال بر مبنای پیاده مداری و دوچرخه‌سواری را در میان مردم ترویج کنند. در این کشورها در راستای افزایش ایمنی دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، مسیرهای ویژه‌ای را تدارک دیده‌اند که علاوه بر شاخص زیبایی، ترغیب‌کننده دوچرخه‌سواران میباشد. در کشور ایران نیز هرچند دیر اما چند سالی است که در شهرهای گوناگونی این طرح پیاده شده است. مردم کاشآن‌هم در زمره ساکنان شهرهای تاریخی ایران هستند که سابقه دیرینه‌ای در استفاده از دوچرخه دارند. بر این منوال و در شرایط کنونی که وسایل نقلیه موتوری مشکلات زیادی پدید آورده‌اند بررسی جایگاه دوچرخه در نظام حمل‌ونقل شهری کاشان ضرورت دیده شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی موانع دوچرخه‌سواری در کاشان و عوامل مؤثر در افزایش استفاده از آن میباشد. پس از مطالعه کتابخانه‌ای و بررسی مبانی نظری موضوع، داده‌های موردنیاز به شیوه پیمایشی با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری و با روشهای آماری توصیفی و استنباطی (آزمون‌های پیرسون، تی و فریدمن) با بهره‌گیری از نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد مهمترین مانع عدم استفاده از دوچرخه ترس از تصادف با وسایل نقلیه موتوری میباشد. بین استفاده از حمل‌ونقل انسان‌محور با متغیرهای میزان آگاهی و وضعیت فضای کالبدی مسیرهای دوچرخه‌سواری رابطه معنی‌داری وجود دارد.
محمد شیخی؛ محسن شبستر
چکیده
حریم و محدوده‌های شهری در برنامهریزی، هدایت و کنترل توسعه شهرها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. رشد سریع شهرنشینی، گسترش بی‌ضابطه شهرها و اراضی پیرامون آنها به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، موجب شده تا امر برنامهریزی برای کلان‌شهرها با چالش‌های زیادی روبه‌رو گردد. مدیریت و برنامهریزی برای حریم کلانشهر تهران در دهه‌های ...
بیشتر
حریم و محدوده‌های شهری در برنامهریزی، هدایت و کنترل توسعه شهرها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. رشد سریع شهرنشینی، گسترش بی‌ضابطه شهرها و اراضی پیرامون آنها به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، موجب شده تا امر برنامهریزی برای کلان‌شهرها با چالش‌های زیادی روبه‌رو گردد. مدیریت و برنامهریزی برای حریم کلانشهر تهران در دهه‌های اخیر ، زمینه‌ساز چالش میان ذی‌نفعان مختلفی است که هرکدام سهمی از فضای پیرامونی شهر را برای خود می‌خواهند. هدف اصلی این تحقیق،شناسایی مسائل مدیریت یکپارچه حریم کلانشهر تهران است. روش این تحقیق ترکیبی از روشهای کمی و کیفی است. برای گردآوری داده‌ها از تحلیل ثانویه اطلاعات اسنادی- کتابخانه‌ای، طرح‌ها و نقشه‌های مربوطه برای تحلیل وضعیت موجود حریم استفاده شده است. همچنین جهت ارائه راهکارها و اعتبارسنجی، مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با صاحب‌نظران شهری صورت گرفته و از طریق نرم‌افزار مکس‌کیودا[1] تحلیل محتوای مصاحبه‌ها و اسناد بررسی شده صورت گرفته است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که مسائل قانونی، مدیریتی، نهادی و کالبدی- فضایی موجود در حریم کلانشهر تهران، مدیریت یکپارچه در این پهنه را پیچیده و چالش‌برانگیز کرده است. به‌طوری‌که تعدد قوانین، تفرق مدیریتی و نهادی و نیز تعرض به حریم کلانشهر تهران توسط شهرهای واقع در این پهنه از مسائل عمده منطقه کلان‌شهری تهران به شمار می‌رود. [1]. Maxqda
محسن احدنژاد روشتی؛ حجت محمدی ترکمانی؛ قهرمان خوش روی
چکیده
بلایای طبیعی علی الخصوص زلزله همواره تهدیدی برای فعالیت‌های بشری محسوب می‌شده است،که علی‌رغم پیشرفت‌های تکنولوژیکی در ابعاد مختلف هم اکنون نیز شاهد خسارات و تلفات این پدیده به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه می باشیم. تا چند دهه اخیر دیدگاه ها ونظرات در رابطه با آسیب‌پذیری ناشی از زلزله صرفا محدود به عوامل کالبدی بود، اما این اواخر ...
بیشتر
بلایای طبیعی علی الخصوص زلزله همواره تهدیدی برای فعالیت‌های بشری محسوب می‌شده است،که علی‌رغم پیشرفت‌های تکنولوژیکی در ابعاد مختلف هم اکنون نیز شاهد خسارات و تلفات این پدیده به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه می باشیم. تا چند دهه اخیر دیدگاه ها ونظرات در رابطه با آسیب‌پذیری ناشی از زلزله صرفا محدود به عوامل کالبدی بود، اما این اواخر دیدگاه‌ها به چند بعدی بودن مساله آسیب-پذیری تاکید دارند. و این همان مفهوم آسیب‌پذیری اجتماعی است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی شهر تبریز در برابر زلزله و نیز تبیین رابطه بین آسیب پذیری کالبدی(فیزیکی) و آسیب پذیری اجتماعی و با استفاده از 4 شاخص کیفیت مسکن، جمعیتی، اقتصادی- اجتماعی و دسترسی به کاربریهای ویژه و زیرمعیارهای مربوط به هرکدام به مدلسازی آسیب پذیری اجتماعی ناشی از زلزله در منطقه 1 شهر تبریز پرداخته است. در این پژوهش ابتدا با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی به وزندهی معیارها وزیر معیارها پرداخته شده است و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پس از تهیه نقشه آسیب پذیری برای هر معیار با استفاده از تکنیک روی هم گذاری وزنی لایه ها به تهیه نقشه نهایی آسیب پذیری اجتماعی پرداخته شده است.نتایج حاکی از آن است که رابطه معناداری بین آسیب پذیری کالبدی(فیزیکی) و آسیب پذیری اجتماعی در منطقه مورد نظر وجود دارد. نیز در واحد تحلیل نواحی، ناحیه 2 و 1 از منطقه مورد مطالعه کمترین میزان آسیب پذیری اجتماعی و ناحیه 3و5 آن بیشترین میزان آسیب پذیری اجتماعی را با توجه به شاخص های انتخابی به خود اختصاص داده است.
محمود مشفق
چکیده
این مقاله به مقایسه تجربیات کشورهای منتخب آسیایی در زمینه‌ی توزیع متوازن جمعیت می‌پردازد و تلاش خواهد کرد نشان دهد کدام پاردایم‌های برنامهریزی فضایی ـ جمعیتی در توزیع بهینه‌تر جمعیت نتایج بهتر و مؤثرتری داده است. روش تحقیق، تحلیل اسنادی است و از اسناد معتبر در زمینۀ برنامه‌ریزی‌های دولتی استفاده شده است. به‌طور کلی چهار نوع ...
بیشتر
این مقاله به مقایسه تجربیات کشورهای منتخب آسیایی در زمینه‌ی توزیع متوازن جمعیت می‌پردازد و تلاش خواهد کرد نشان دهد کدام پاردایم‌های برنامهریزی فضایی ـ جمعیتی در توزیع بهینه‌تر جمعیت نتایج بهتر و مؤثرتری داده است. روش تحقیق، تحلیل اسنادی است و از اسناد معتبر در زمینۀ برنامه‌ریزی‌های دولتی استفاده شده است. به‌طور کلی چهار نوع پارادیم برنامهریزی با توجه به اقتصاد جمعیت ـ فضا تشخیص داده شد: الف) دولت‌های غیرمتمرکز با پارادایم تمرکززادیی سیاسی – اقتصادی (ژاپن)، ب) دولت‌های متمرکز با پارادایم مداخله مستقیم در مدیریت جمعیت ـ فضا (چین و اندونزی). ج) دولت‌های متمرکز با پارادایم تمرکززدایی اقتصادی (ایران و کره جنوبی) و د) دولت نیمه متمرکز با پارادایم اولویت‌بخشی به توسعه‌ی روستایی. نتایج نشان می‌دهد دولت‌های غیرمتمرکز با رویکرد تمرکززدایی اداری – سیاسی و اقتصادی نتایج مثبت‌تری از توسعه‌ی برابر در سطح ملی و توزیع بهینه‌ی جمعیت به‌دست داده‌اند. بررسی‌ها نشان داد عدم وجود هماهنگی بین بخش‌های کلان، میانی و خرد، فقدان اراده سیاسی لازم برای اجرای طرح‌های آمایش سرزمین و عدم پایش برنامه‌ها آمایش سرزمین و توزیع فضایی جمعیت از جمله مهمترین موانع عدم موفقیت راهبردهای توزیع بهینه جمعیت است. در کشورهای با نظام متمرکز برنامهریزی کلید اصلی توفیق برنامه‌ها ایجاد هماهنگی‌های بین‌بخشی و پایش مداوم برنامه‌ها است.
محمود جمعه پور؛ سیده شبناز اتحاد؛ فرشاد نوریان
چکیده
ظهور رویکردهای جدید برنامهریزی شهری، افقی تازه از این علم را نمایان می‌سازد. رویکردهایی که به جای الویت‌دهی به کالبد شهر، زمینه‌های مختلف آن را دربر می‌گیرد. در این رویکردها، نگاه به شهر، به عنوان سیستمی اکولوژیکی-اجتماعی بر نگاه کالبدی صرف غالب شده و توانسته روابط اکولوژیکی- اجتماعی موثر بر شهر را شناسایی و از آنها در جهت رفع ...
بیشتر
ظهور رویکردهای جدید برنامهریزی شهری، افقی تازه از این علم را نمایان می‌سازد. رویکردهایی که به جای الویت‌دهی به کالبد شهر، زمینه‌های مختلف آن را دربر می‌گیرد. در این رویکردها، نگاه به شهر، به عنوان سیستمی اکولوژیکی-اجتماعی بر نگاه کالبدی صرف غالب شده و توانسته روابط اکولوژیکی- اجتماعی موثر بر شهر را شناسایی و از آنها در جهت رفع مسائل شهری بهره ببرد. شهر اکولوژیک، شهری هماهنگ با طبیعت، به دنبال تحقق پویایی اقتصادی و عدالت اجتماعی است. در این بین شهر بجنورد، با پتانسیل‌های بوم‌شناختی و طبیعی از جمله شهرهایی است که با وجود زمینه‌های اکولوژیکی در آن، به دلیل تغییرات ناگهانی رشد جمعیت شهری و توسعه‌های اخیر، از حرکت در مسیر توسعه شهری پایدار، بازمانده‌است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و اکتشافی، با استفاده از شیوه آینده‌پژوهی صورت گرفته که به شناسایی قابلیت‌ها، محدودیت‌ها و یا زمینه‌های تحقق شهر اکولوژیک در بجنورد می‌پردازد. هدف پژوهش، آن است که با شناخت زمینه‌های شهر اکولوژیک در بجنورد و با بهره‌گیری از تکنیک آینده‌پژوهی و در قالب مصاحبه دلفی و سناریوها، رویکرد را بومی‌سازی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سه مولفه اساسی مدیریت هوشمند شهری، حفاظت محیط-زیست شهری و نیز ارتقا کیفیت حمل‌ونقل عمومی در کنار کارایی مصرف انرژی در دستیابی به شهر اکولوژیک بجنورد، ضرورت دارد.
کیانا اعتمادی؛ مظفر صرافی؛ سحر ندایی طوسی
چکیده
از جمله سیاست‌های توسعه منطقه‌ای ایجاد مناطق آزاد تجاری[1]، مناطق ویژه اقتصادی[2] یا مناطق پردازش توسعه صادرات[3] به نحوی است که باعث ارتقا ظرفیت اجتماعات برای پاسخگویی به نیازها گردد. درحالی‌که در این مناطق بیشتر "توسعۀ جزیره‌ای" با انتشار کمینۀ آثار به منطقه را شاهد بوده و توسعه در مورد وضعیت زندگی جامعه محلی رخ نداده است. هدف این ...
بیشتر
از جمله سیاست‌های توسعه منطقه‌ای ایجاد مناطق آزاد تجاری[1]، مناطق ویژه اقتصادی[2] یا مناطق پردازش توسعه صادرات[3] به نحوی است که باعث ارتقا ظرفیت اجتماعات برای پاسخگویی به نیازها گردد. درحالی‌که در این مناطق بیشتر "توسعۀ جزیره‌ای" با انتشار کمینۀ آثار به منطقه را شاهد بوده و توسعه در مورد وضعیت زندگی جامعه محلی رخ نداده است. هدف این پژوهش به تبیین نقش توسعه‌ای منطقه آزاد چابهار بر محدوده فراگیر (منطقه مکران) اختصاص‌یافته است. این هدف با استفاده از روش شبه‌تجربی[4]، در قالب گام‌هایی متواتر برآورده می‌شود؛ نخست، اندازه‌گیری مدل مفهومی شامل معیارها و شاخص‌ها، درنتیجۀ فراتلفیق اسنادی و مصاحبه‌ها تعریف و با استفاده از داده‌های آماری و فضایی در مقاطع زمانی پیش و پس از احداث منطقه موردسنجش قرار گرفت. نتایج، از طریق مصاحبه با کنشگران اعتبارسنجی شده و در قالب روش متاسوات، پیشنهادهای راهبردی برای ارتقا نقش منطقه آزاد چابهار ارائه می‌شوند. نتایج نشان می‌دهد با احداث این منطقه آزاد، ظرفیت‌هایی برای توسعه ایجاد شده؛ اما چون این منطقه از ابتدا فاقد برنامهریزی بلندمدت و پیوست‌های اجتماعی بوده، پدیده‌های نامطلوبی ازجمله جدایی‌گزینی اجتماعی و توسعه نامتوازن را به همراه داشته است. منطقه‌ای تجاری که انتظار می‌رفت توسعه را به منطقۀ فراگیر نشر دهد، به گره‌ای بدل شده که جمعیت را به شهر سرازیر کرده؛ اما از عهدۀ برآورده ساختن انتظارات ساکنان برنیامده است.
رضا خیرالدین؛ محمد عباسپور کالمرزی
چکیده
مناطق صعب‌العبور کوهستانی یکی از مقاصد جذاب گردشگری هستند؛ که به دلیل دسترسی دشوار به این مناطق کمتر موردتوجه قرار می‌گیرند. بهترین راه دسترسی به این مناطق استفاده از شبکه ریلی است، شبکه ریلی می‌تواند موجب حفاظت از محیط طبیعی و سکونتگاهی گردد و از آلودگی‌های محیطی و ورود بیش‌ازحد جمعیت به این مناطق جلوگیری نماید. با توجه به این ...
بیشتر
مناطق صعب‌العبور کوهستانی یکی از مقاصد جذاب گردشگری هستند؛ که به دلیل دسترسی دشوار به این مناطق کمتر موردتوجه قرار می‌گیرند. بهترین راه دسترسی به این مناطق استفاده از شبکه ریلی است، شبکه ریلی می‌تواند موجب حفاظت از محیط طبیعی و سکونتگاهی گردد و از آلودگی‌های محیطی و ورود بیش‌ازحد جمعیت به این مناطق جلوگیری نماید. با توجه به این موضوع هدف از این پژوهش تبیین الگوی توسعه گردشگری اکولوژیک در مناطق صعب‌العبور کوهستانی به‌وسیله محور ریلی است. محور ریلی تهران-مازندران به دلیل قدمت و پیشروی آن در دل مناطق کوهستانی و داشتن قطار گردشگری فعال به‌عنوان نمونه مورد مطالعاتی این پژوهش انتخاب شد. برای شناخت و تحلیل وضعیت موجود محور ریلی و مناطق مجاور آن از مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای در کنار پیمایش‌های میدانی و برای آگاهی ازنظر ذی‌نفعان و کنشگران این پژوهش از پرسشنامه و مصاحبه استفاده شد. سپس با بهره‌گیری از این موارد، الگوی توسعه منطقه تدوین شد. در این توسعه ایستگاه‌های راه‌آهن نقش کانون توسعه گردشگری در یک منطقه را فراهم می‌نمایند. ایستگاه‌هایی که دارای بیشترین ظرفیت توسعه بودند به‌عنوان کانون‌های توسعه گردشگری اکولوژیک انتخاب شدند. این کانون‌ها با تشکیل یک مجموعه گردشگری اعم از جاذبه‌های طبیعی، روستایی و تاریخی نقش محور توسعه منطقه را پیدا می‌کنند و نواحی پیرامونی خود را با ایجاد یک شبکه گردشگری رشد می‌دهند. با این عمل علاوه بر توسعه اقتصادی سکونتگاه‌ها و رونق گردشگری، حفاظت و نگه‌داری از محیط‌زیست نیز به بهترین نحو انجام می‌پذیرد و بدین‌ترتیب گردشگری اکولوژیک در مناطق کوهستانی با محوریت مسیر ریلی تحقق می‌یابد.
غلامرضا لطیفی؛ اسماعیل پیری؛ یادگار محمدی؛ شهرام پارسا
چکیده
شهرها به دلیل ماهیت پیچیده و افزایش روزافزون رشد جمعیت شهرنشینی و همچنین عواملی نظیر؛ توزیع نامناسب ارائه خدمات در ابعاد مختلف شهری، قیمت زمین، عادلانه نبودن درآمدها بین اقشار مختلف مردم، عدم دسترسی متعادل به امکانات و خدمات و همچنین فضاهای مختلف شهری بین ساکنان نواحی مختلف سبب شده که شهرها یکی از جلوه‌های نمایان بروز نابرابری ...
بیشتر
شهرها به دلیل ماهیت پیچیده و افزایش روزافزون رشد جمعیت شهرنشینی و همچنین عواملی نظیر؛ توزیع نامناسب ارائه خدمات در ابعاد مختلف شهری، قیمت زمین، عادلانه نبودن درآمدها بین اقشار مختلف مردم، عدم دسترسی متعادل به امکانات و خدمات و همچنین فضاهای مختلف شهری بین ساکنان نواحی مختلف سبب شده که شهرها یکی از جلوه‌های نمایان بروز نابرابری محسوب شوند. هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه نابرابری فضایی-اجتماعی در بین محله‌های دارسیران و بهاران شهر مریوان بر اساس شاخص‌های پایگاه اقتصادی-اجتماعی و دسترسی به کاربری خدمات شهری است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی میباشد که با استفاده از ابزار پرسشنامه جهت سنجش سؤالات متغیر مستقل و وابسته به جمع‌آوری اطلاعات بهصورت اسنادی – میدانی پرداخته شده است، همچنین برای تحلیل داده‌های پرسشنامه از نرم‌افزار Spss استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، با توجه به آزمون mann – whitney u test و سطح اطمینان 95%، تفاوت معناداری بین پایگاه اقتصادی اجتماعی ساکنین محله‌های بهاران و دارسیران در دسترسی به کاربری خدمات شهری وجود دارد.
مهرناز امین آقایی؛ احمد غیاثوند
چکیده
شهروندی به‌عنوان پویاترین شاخص جامعه مدرن، از اهمیت بسزایی برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف توصیف انواع رفتارهای شهروندی فعال مردم شهر تهران انجام‌گرفته است، همچنین سعی شده ابعاد و رفتارهای شهروندی فعال در شهر تهران برحسب متغیرهای زمینه‌ای تحلیل آماری شوند. این مطالعه به روش پیمایش انجام‌شده و جامعه آماری آن را «کلیه افراد 15 ...
بیشتر
شهروندی به‌عنوان پویاترین شاخص جامعه مدرن، از اهمیت بسزایی برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف توصیف انواع رفتارهای شهروندی فعال مردم شهر تهران انجام‌گرفته است، همچنین سعی شده ابعاد و رفتارهای شهروندی فعال در شهر تهران برحسب متغیرهای زمینه‌ای تحلیل آماری شوند. این مطالعه به روش پیمایش انجام‌شده و جامعه آماری آن را «کلیه افراد 15 سال به بالای شهر تهران» تشکیل می‌دهند. شیوه نمونهگیری از نوع «نمونهگیری چندمرحله‌ای» بوده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران برابر با 2400 نفر میباشد و برای جمع‌آوری اطلاعات از تکنیک «پرسشنامه» استفاده‌شده است. به لحاظ عملیاتی مفهوم شهروندی فعال در قالب چهار بُعد: میزان مشارکت شهروندی، میزان مسئولیت‌پذیری شهروندی، میزان جامعه‌پذیری شهروندی و میزان هویت شهروندی موردسنجش قرارگرفته است. یافته‌های حاصل بیانگر آن است که حدود نیمی از مردم، شهروند فعال (46 درصد) و در مقابل یک‌چهارم (26 درصد) شهروند منفعل هستند. همچنین میانگین شاخص شهروندی فعال برابر با 36/3 میباشد. این میانگین برای بُعد میزان مشارکت اجتماعی در امور مختلف شهر برابر با 9/2، برای مسئولیت‌پذیری اجتماعی برابر با 25/3، برای میزان جامعه‌پذیری شهروندی برابر با 61/3 و در نهایت برای میزان احساس هویت شهروندی برابر با 64/3 گزارش شده است. در واقع مشاهده می‌شود که میزان مشارکت شهروندی مردم تهران منفعل‌تر و در مقابل احساس هویت شهروندی در بین آنها بیشتر است. درمجموع از 13 رفتار شهروندی موردمطالعه فقط چهار رفتار همسایگی، مسئولانه جمعی، ترافیکی و اخلاق شهری مطلوب بوده میباشد.
محمود جمعه پور؛ الهام روحانی چولائی
چکیده
برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT)، رویکرد جدیدی، در تصحیح نظریه برنامهریزی شهری پایدار پیشنهاد می‌کند؛ هدف این رویکرد برای کمک به ایجاد یک رابطه پایدار بین ساکنان و فضای شهری و افزایش ارزش زمین شهری میباشد. این رویکرد بر 5 اصل استوار است که از 3 ویژگی کلیدی شهرها و محلات پایدار؛ فشردگی، یکپارچگی و اتصال حمایت می‌کند. این ...
بیشتر
برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT)، رویکرد جدیدی، در تصحیح نظریه برنامهریزی شهری پایدار پیشنهاد می‌کند؛ هدف این رویکرد برای کمک به ایجاد یک رابطه پایدار بین ساکنان و فضای شهری و افزایش ارزش زمین شهری میباشد. این رویکرد بر 5 اصل استوار است که از 3 ویژگی کلیدی شهرها و محلات پایدار؛ فشردگی، یکپارچگی و اتصال حمایت می‌کند. این پژوهش با توجه به اهمیت مفهوم پایداری، خصوصاً در مقیاس محلی، به مقایسه تطبیقی سنجش میزان پایداری محلات ارگانیک و برنامهریزی شده، با استفاده از شاخص‌های معرفی شده در برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد با مطالعه موردی محلات سجاد و نوغان شهر مشهد می‌پردازد. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی و از نظر روش کمّی و کیفی است. در جمع‌آوری داده‌ها از شیوه‌های مختلف مصاحبه، مشاهده و نیز برداشت میدانی استفاده شده است. داده‌ها نیز بر اساس تحلیل شاخص‌های کمّی معرفی شده و نیز نقشه‌های توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بر اساس شاخص‌های پایداری (فضای مناسب برای خیابان، تراکم بالا، کاربری مختلط، اختلاط اجتماعی، محدود کردن استفاده تخصصی از زمین و دسترسی)، محله جدید سجاد بر اساس شاخص‌های فضای مناسب برای خیابان و یک شبکه خیابانی کارآمد، اختلاط اجتماعی و نیز دسترسی به خدمات در وضعیت مطلوب‌تری در مقایسه با محله قدیم نوغان قرار دارد.
مریم قربان پور؛ سعید صداقت نیا؛ سید عبدالهادی دانشپور
چکیده
شیوع ویروس کووید 19، شهرها را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است که مهمترین آنها، به خطر انداختن پایداری و زیست‌پذیری محله‌های شهری است. اقدامات توصیه‌شده از سوی سازمان بهداشت جهانی برای جلوگیری از شیوع این ویروس ازجمله فاصله‌گذاری فیزیکی و قرنطینه خانگی سبب ایجاد سازوکارهای جدیدی شده که زیست‌پذیری محله‌ها را به‌شدت تحت تأثیر ...
بیشتر
شیوع ویروس کووید 19، شهرها را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است که مهمترین آنها، به خطر انداختن پایداری و زیست‌پذیری محله‌های شهری است. اقدامات توصیه‌شده از سوی سازمان بهداشت جهانی برای جلوگیری از شیوع این ویروس ازجمله فاصله‌گذاری فیزیکی و قرنطینه خانگی سبب ایجاد سازوکارهای جدیدی شده که زیست‌پذیری محله‌ها را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. هدف اصلی پژوهش، بررسی تأثیر شیوع کووید 19 بر شاخص‌ها و عوامل زیست‌پذیری محله‌های شهری از دیدگاه ساکنین میباشد. این پژوهش ازلحاظ روش‌شناسی، کمی است. این پژوهش بر مبنای نظر ساکنین و با استفاده از ابزار پرسشنامه در محله‌های منطقه 8 تهران انجام گردیده و با روش تحلیل عاملی اکتشافی، ده عامل بنیادی به ترتیب تبیین‌کنندگی موضوع، شامل سلامت و شادابی، تفریحات و سرگرمی، سکونت، حمل‌ونقل، بهداشت محیط، امنیت، اقتصاد و اشتغال، وضعیت فرهنگی، آموزش و هویت شناسایی‌شده است. از دیدگاه ساکنین، شیوع کووید 19 بیشترین تأثیر را بر عامل سلامت و شادابی با درصد تبیین‌کنندگی 34/8 داشته است. در بین محله‌های منطقه 8، محله مدائن در شرایط شیوع کووید 19، از دیدگاه ساکنین نیازهای زیست‌پذیری افراد را بهتر برآورده کرده است. این رتبه‌بندی به تفکیک عوامل در محله‌های منطقه 8 انجام‌شده که بیانگر اولویت مداخله در شاخص‌ها برای ارتقاء زیست‌پذیری محله‌ها بر اساس دیدگاه ساکنین است. درنهایت، بر مبنای اولویت هر یک از عوامل و مطابق با نظر ساکنین، پیشنهادهایی برای ارتقاء زیست‌پذیری محله‌ها در دوران شیوع کووید 19 ارائه شده است.
محمود رضایی؛ آیدا ایرانی ملک کیان
چکیده
این مقاله میکوشد در پی بازتعریف مقیاس انسانی، ابعاد پنهان آن را در موفقیت طرح‌های شهری بکاود. هدف، تقویت طرح‌های شهری در بافت‌های تاریخی با تعریف معیارهای مؤثر موفقیت است. ازهمینرو، طرح‌های مرمتی شهری اجراشده دهه 1380 شمسی منطقه 12 تهران به عنوان مورد مطالعه در نظرگرفته شدهاست. روش کیفی-کمی با به‌کارگیری «کدگذاری ...
بیشتر
این مقاله میکوشد در پی بازتعریف مقیاس انسانی، ابعاد پنهان آن را در موفقیت طرح‌های شهری بکاود. هدف، تقویت طرح‌های شهری در بافت‌های تاریخی با تعریف معیارهای مؤثر موفقیت است. ازهمینرو، طرح‌های مرمتی شهری اجراشده دهه 1380 شمسی منطقه 12 تهران به عنوان مورد مطالعه در نظرگرفته شدهاست. روش کیفی-کمی با به‌کارگیری «کدگذاری مفاهیم» در مرحله بازتعریف، «تکنیک دلفی» در مرحله انتخاب طرح‌ها، رتبه‌بندی از طریق «تحلیل سلسله مراتبی» سپس تأیید با «مشاهدات» است. پس از تفسیر کیفی مفهوم مقیاس انسانی، میزان رعایت آن در طرح‌های منتخب با سایر معیارها و موفقیت کلی هر طرح سنجیده شدهاست. نتایج حاکی است که گرچه مقیاس انسانی از مهمترین معیارهای موفقیت است ولی بیشتر، فهم کالبدی از آن شده درحالی‌که ابعاد فراکالبدی همچون مشارکت، پیاده‌پذیری و هویت در این مفهوم مستتر است. مقیاس انسانی تأثیر متناسب و همسویی با کل معیارهای سنجش موفقیت یک طرح دارد؛ یعنی می‌توان از آن به‌عنوان حد مشترک و تام در فضاهای موفق شهر نامبرد. سهم رعایت مقیاس انسانی در هر طرح، نمایانگر نسبتی قابل‌قبول از کل معیارهای موفقیت طرح است. با شرایط نسبی یکسان در بافت‌های ارزشمند تاریخی از میان معیارهای درونی مقیاس انسانی، نقش مشارکت مردمی یعنی مؤلفه فراکالبدی در موفقیت بالاترین است.
سیدمحسن موسوی؛ سحر امینی گوهرریزی؛ هانیه لطفی پور؛ راضیه رهنما
چکیده
یکی از عوامل تقویت روابط بین افراد ایجاد تعاملات اجتماعی است و این‌یکی از دغدغه‌های مهم و اساسی انسان‌ها در طول زندگی است. در شرایط وقوع پاندمی، افراد ترس و اضطراب فراوانی دارند که در محیط‌های شلوغ به ملاقات یکدیگر بپردازند، زیرا امکان به خطر افتادن سلامتی آنها بالا می‌رود. هدف این پژوهش، بررسی امکان ایجاد تعاملات اجتماعی از ...
بیشتر
یکی از عوامل تقویت روابط بین افراد ایجاد تعاملات اجتماعی است و این‌یکی از دغدغه‌های مهم و اساسی انسان‌ها در طول زندگی است. در شرایط وقوع پاندمی، افراد ترس و اضطراب فراوانی دارند که در محیط‌های شلوغ به ملاقات یکدیگر بپردازند، زیرا امکان به خطر افتادن سلامتی آنها بالا می‌رود. هدف این پژوهش، بررسی امکان ایجاد تعاملات اجتماعی از دست رفته در شرایط پاندمی در میدان نقش‌جهان اصفهان است. روش پژوهش حاضر بر اساس ماهیت، کیفی و ازنظر هدف، کاربردی و توسعه‌ای به شمار می‌رود. برای بررسی چگونگی احیا فضاهایی با تعاملات اجتماعی و شناسایی معیارهای فضایی در راستای رسیدن به این هدف، از نرم‌افزارهای تخصصی نحو فضا استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد فضای جلو سردر قیصریه، از پیمایش بیشتری برخوردار است و بهتر است در زمان حضور در میدان نقش‌جهان در شرایط پاندمی، افراد در این فضا حضور نداشته باشند. همچنین ازنظر ارتباط فضایی، فضای باز میدان در جلوی عمارت عالی‌قاپو از ارتباط فضایی بالایی برخوردار است. درنتیجه میزان ارتباط و تماس افراد در این بخش بالا است. در هنگام شیوع بیماری همه‌گیر، بهترین مکان میدان نقش‌جهان برای ایجاد تعاملات اجتماعی، زون مرکزی میدان نقش‌جهان است که با توجه به داده‌های استخراج شده، هنگام حضور افراد در میدان، امنیت سلامت آنها بیشتر حفظ میگردد.
زهرا ثروتی؛ غلامرضا لطیفی؛ علی سلطانی؛ هانیه صنایعیان
چکیده
روند توسعه طی 50 سال گذشته دارای اثرات مثبت و منفی زیادی روی جوامع شهری سراسر جهان داشته است. یکی از نگرانی‌های قابل‌توجه افزایش مداوم درجه حرارت شهری تحت عنوان جزیره حرارتی شهری میباشد. جزیره حرارتی همانند چتری از هوا میباشد که اغلب روی مناطق ساخت‌وساز شده شهر قرار داشته و دمای درون آن گرم‌تر از هوای اطرافش میباشد. در دهه‌های ...
بیشتر
روند توسعه طی 50 سال گذشته دارای اثرات مثبت و منفی زیادی روی جوامع شهری سراسر جهان داشته است. یکی از نگرانی‌های قابل‌توجه افزایش مداوم درجه حرارت شهری تحت عنوان جزیره حرارتی شهری میباشد. جزیره حرارتی همانند چتری از هوا میباشد که اغلب روی مناطق ساخت‌وساز شده شهر قرار داشته و دمای درون آن گرم‌تر از هوای اطرافش میباشد. در دهه‌های اخیر، جزایر حرارتی، چالش‌های فراوانی برای شهرها ایجاد کردند ازجمله مواردی که می‌توان نام برد سلامت جامعه، رفاه اجتماعی و زیرساخت‍های شهری میباشد. این پژوهش درصدد آن است که با بررسی آبوهوایی و تصاویر ماهواره LandSat-8 و سنجنده MODIS جهت تشخیص محل دقیق جزایر حرارتی در کلانشهر تهران، به همپوشانی این تصاویر با نقشه‌های GIS مرتبط با ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی شهری (تراکم جمعیت، کیفیت زندگی، قیمت مسکن)، بپردازد تا شکل‌گیری جزایر حرارتی و تحولات اقتصادی اجتماعی زمینه را تشریح کند. در نتایج حاصل از پژوهش این موضوع مشاهده می‌شود که مناطق ده و یازده و دوازده کلانشهر تهران جزو حوزه اصلی جزایر حرارتی شهر هستند و به نظر میرسد به دلیل وجود ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی خاص این مناطق، الگوی توزیع جزایر حرارتی، مشهودتر است.
همایون نورائی؛ احمد رحیمی؛ مهسا فتاحیان
چکیده
افزایش روزافزون خودروها و به تبع آن گسترش استفاده از حمل ونقل شخصی از ویژگی های شهرهای امروزی است. ازاین رو تأمین سوخت موردنیاز و در همین راستا، انتخاب مکان مناسب جایگاههای سوخت رسانی به عنوان یکی از موضوعات مهم و کلیدی تلقی میگردد. در سالهای اخیر با توجه به کمبود فضاهای بزرگ و مناسب جهت احداث جایگاه سوخت جدید، برای نخستین ...
بیشتر
افزایش روزافزون خودروها و به تبع آن گسترش استفاده از حمل ونقل شخصی از ویژگی های شهرهای امروزی است. ازاین رو تأمین سوخت موردنیاز و در همین راستا، انتخاب مکان مناسب جایگاههای سوخت رسانی به عنوان یکی از موضوعات مهم و کلیدی تلقی میگردد. در سالهای اخیر با توجه به کمبود فضاهای بزرگ و مناسب جهت احداث جایگاه سوخت جدید، برای نخستین بار در کشور، فاز نخست طرح احداث پمپ بنزین های خطی به عنوان راهکاری برای کاهش صف وسایل نقلیه در مقابل جایگاه های عرضه سوخت در کلانشهر اصفهان اجرا شده است. لذا ارزیابی جایگاه های سوخت خطی اجراشده به ویژه به لحاظ کیفی (ماتریس های سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت و وابستگی) اهمیت فراوانی دارد. در این راستا در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است؛ ضمن اینکه برای تحلیل وضعیت جایگاه‍ها از ترکیب روشهای فازی و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهره گرفته‍شده است. نتایج حاکی از آن است که 34 درصد از کل پمپ بنزین های خطی شهر اصفهان به لحاظ ارزیابی کیفی کاربری در وضعیت مکانی نسبتاً نامناسب قرار گرفته‍اند. پیشنهادهای کلی این پژوهش، توجه به تأمین زیرساخت‍های لازم برای احداث پمپ بنزین های خطی، رفع نقصان های جایگاههای خطی موجود و انجام مطالعات یکپارچه حمل ونقل و کاربری زمین پیش از اجرای فاز دوم پروژه میباشد.
معصومه شفیعی؛ علی اکبر تاج مزینانی؛ بهرنگ صدیقی
چکیده
پژوهش حاضر، با اتخاذ زاویۀ دیدِ دیرینه‌شناسیِ سیاست، به کاوش در فضای گفتمانی‌ای پرداخته است که منجر به پدیداریِ ابژۀ سیاست‌های مسکن پس از انقلاب به‌مثابه تنها ابژۀ ممکن و مطلوب گردیده است، تا از این طریق به درک درستی از قواعدی که بر اجزای پراکندۀ گفتمانِ به پیش برندۀ سیاست‌گذاری مسکن در ایران پس از انقلاب حاکم است، نائل گردد. بدین ...
بیشتر
پژوهش حاضر، با اتخاذ زاویۀ دیدِ دیرینه‌شناسیِ سیاست، به کاوش در فضای گفتمانی‌ای پرداخته است که منجر به پدیداریِ ابژۀ سیاست‌های مسکن پس از انقلاب به‌مثابه تنها ابژۀ ممکن و مطلوب گردیده است، تا از این طریق به درک درستی از قواعدی که بر اجزای پراکندۀ گفتمانِ به پیش برندۀ سیاست‌گذاری مسکن در ایران پس از انقلاب حاکم است، نائل گردد. بدین منظور از ابزار تحلیل گفتمان فوکویی استفاده‌شده است. نتایج، نشانگرِ انحرافی است که در صورت‌بندی ابژۀ سیاست‌های مسکن پس از انقلاب در برنامه‌های توسعه از گفتمانِ مصرح در قانون اساسی رخ داده است، بهگونهای که طیِ جریانِ حکومتمندشدنِ سیاست‌های مسکن؛ سطوحِ ظهور، مراجع حدگذاری، و چارچوبهای طبقهبندی، شکلی خاص، محدود، و حکومتپذیر از ابژه، به‌مثابه انسانی اقتصادی، را دیدنی و رؤیتپذیرکردند که منجر به این شد که مسکن از حقی همگانی به امتیازی ویژه بدل شده و از دسترس همگان خارج گردد.
شادی شکری یزدان آباد؛ محمدرضا پورجعفر؛ مجتبی رفیعیان
چکیده
رشد سریع جمعیت شهرنشین باعث بروز مشکلات شده است. یکی از این رویکردهای نوین برای حل مشکلات، شهرهای هوشمند هستند. هدف این پژوهش بررسی میزان سازگاری شهرهای هوشمند با زمینه و بستر آنها است. پژوهش بنیادی -کاربردی است. از فراترکیب که یکی از روشهای فرا مطالعه است و تحلیل محتوا استفاده شده است. رویکرد روش‌شناسی آمیخته (کمی- کیفی) بوده و داده‌های ...
بیشتر
رشد سریع جمعیت شهرنشین باعث بروز مشکلات شده است. یکی از این رویکردهای نوین برای حل مشکلات، شهرهای هوشمند هستند. هدف این پژوهش بررسی میزان سازگاری شهرهای هوشمند با زمینه و بستر آنها است. پژوهش بنیادی -کاربردی است. از فراترکیب که یکی از روشهای فرا مطالعه است و تحلیل محتوا استفاده شده است. رویکرد روش‌شناسی آمیخته (کمی- کیفی) بوده و داده‌های حاصل از این پژوهش که شامل 70 منبع (عمدتاً 2011 تا 2021) است، کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اغلب منابع بررسی‌شده به لحاظ عناوین، فاقد عنوان مشابه با موضوع پژوهش بوده و به لحاظ زمینه محوری، تعداد زیادی از منابع دارای نمونه مطالعاتی هستند اما تنها به پیاده‌سازی اصول عام هوشمندسازی در نمونه مطالعاتی اکتفا کرده‌اند. همچنین به لحاظ محتوایی تعداد اندکی از منابع به موضوع بستر در شهرهای هوشمند توجه کرده‌اند و به‌ضرورت پرداختن به این موضوع تاکید کرده‌اند. در پژوهش‌های پیشین فقط به‌ضرورت موضوع سنجش میزان سازگاری شهرهای هوشمند با بسترهای شکل‌گیری آن تاکید شده است و همین نکته نشان دهنده این است که چالش معطوف به زمینه گرایی در شهرهای هوشمند به صورت مستدل و مستند نیازمند پرداختن بیشتر است و نتایج پژوهش، تائیدی بر این مدعا است که موضوع مورد بحث محمل مهمی در ادبیات برنامهریزی شهری خواهد داشت.
حسن صادقی نائینی؛ زهرا دهقانی؛ حمیده ترابی؛ ناصر کلینی ممقانی؛ زهرا کاویان
چکیده
شیوع کرونا باعث تغییر در سبک زندگی و رفتار مردم شد. این تغییرات در حوزه‌های مختلفی نظیر حمل‌ونقل رخ داد. در زمینه حمل‌ونقل درون‌شهری، گزینه‌های مختلفی شامل سیستم حمل‌ونقل عمومی، شخصی و دوچرخه وجود دارد که کشورهای مختلف رفتارهای متفاوتی در میزان استفاده از آنها قبل و بعد از کرونا داشتند. هدف از این پژوهش، سنجش تأثیر کووید-19 بر ...
بیشتر
شیوع کرونا باعث تغییر در سبک زندگی و رفتار مردم شد. این تغییرات در حوزه‌های مختلفی نظیر حمل‌ونقل رخ داد. در زمینه حمل‌ونقل درون‌شهری، گزینه‌های مختلفی شامل سیستم حمل‌ونقل عمومی، شخصی و دوچرخه وجود دارد که کشورهای مختلف رفتارهای متفاوتی در میزان استفاده از آنها قبل و بعد از کرونا داشتند. هدف از این پژوهش، سنجش تأثیر کووید-19 بر استفاده از انواع حمل‌ونقل و مقایسهی آنها باهم میباشد. در این پژوهش برای بررسی انواع روشهای حمل‌ونقل در شیراز و تهران از پرسشنامه لیکرت استفاده شد. شرکتکنندگان شامل کسانی بودند که قبل یا بعد از کرونا، از سیستم دوچرخه بیدود استفاده کرده‌اند. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از سیستم دوچرخه بیدود در زمان همهگیری ویروس کرونا کاهش یافته است. همچنین استفاده از وسایل نقلیه شخصی، افزایش و استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی با کاهش همراه بوده است. در میان انواع وسایل نقلیه در زمان قبل کرونا حمل‌ونقل عمومی و بعد از کرونا حمل‌ونقل شخصی بیشترین استفاده را داشته است.
سمیه زندیه؛ مظفر صرافی
چکیده
منفعت عمومی مفهومی پرمناقشه در نظریه‌های برنامهریزی فضایی بوده است. این مناقشات، با دلالت بر نبود وفاق بر سر چیستی (و بودونبود) مفهوم منفعت عمومی، منجر به توسعه‌ی نظریه‌های مختلفی در و درباره‌ی برنامهریزی فضایی شده و گاه تا جایی پیش رفته‌اند که مشروعیت برنامهریزی را به چالش بکشند. این مقاله با تأکید بر ضرورت پرداختن به این ...
بیشتر
منفعت عمومی مفهومی پرمناقشه در نظریه‌های برنامهریزی فضایی بوده است. این مناقشات، با دلالت بر نبود وفاق بر سر چیستی (و بودونبود) مفهوم منفعت عمومی، منجر به توسعه‌ی نظریه‌های مختلفی در و درباره‌ی برنامهریزی فضایی شده و گاه تا جایی پیش رفته‌اند که مشروعیت برنامهریزی را به چالش بکشند. این مقاله با تأکید بر ضرورت پرداختن به این مفهوم بنا نداشته که پاسخی قطعی و غایی به پرسش چیستی منفعت عمومی بدهد، بلکه با مقدم دانستن درک این مناقشات، در پی صورت‌بندی پاسخ‌هایی بوده است که به پرسش منفعت عمومی در برنامهریزی فضایی داده شده‌اند. به این منظور این مقاله، با به‌کارگیری روش فراترکیب کیفی، بر درک چشم‌اندازهای هستی‌شناسانه‌ی مختلف درباره‌ی رابطه‌ی بین امر اجتماعی و امر فردی تأکید کرده و بر آن بوده است تا رد این چشم‌اندازها را بر شکل‌گیری مفهوم منفعت عمومی در نظریه و عمل برنامهریزی فضایی در دوازده سنت فکری اثرگذار در برنامهریزی بگیرد. این دوازده سنت نشان از غلبه‌ی چهار رهیافت فردگرا، جهان‌شمول، تکثرگرا و انتقادی به منفعت عمومی در برنامهریزی فضایی دارند. در چارچوب این چهار رهیافت این مقاله به سه پرسش پرداخته است: چه پیوندی میان فرد و اجتماع وجود دارد؛ آنچه مشترک و شکل‌دهنده‌ی منفعت عمومی است چیست؛ و چگونه می‌توان آن را تحقق بخشید؟
محمدعلی فاطمی نیا؛ علی خاکساری
چکیده
حمل‌ونقل بخش مهمی از توسعه پایدار شهری محسوب می‌شود. پایانه‌های مسافربری بین‌شهری تهران در طول سال میلیون‌ها مسافر را جابه‌جا می‌کنند و از حین حیث سهم قابل‌توجهی در بخش حمل‌ونقل مدیریت شهری دارند. پایانه‌های شهر تهران علاوه بر فضای کالبدی خاصی که دارند فضای اجتماعی ویژه‌ای بر آنها حاکم است که منجر به جذب و حتی بازتولید آسیب‌ها ...
بیشتر
حمل‌ونقل بخش مهمی از توسعه پایدار شهری محسوب می‌شود. پایانه‌های مسافربری بین‌شهری تهران در طول سال میلیون‌ها مسافر را جابه‌جا می‌کنند و از حین حیث سهم قابل‌توجهی در بخش حمل‌ونقل مدیریت شهری دارند. پایانه‌های شهر تهران علاوه بر فضای کالبدی خاصی که دارند فضای اجتماعی ویژه‌ای بر آنها حاکم است که منجر به جذب و حتی بازتولید آسیب‌ها و ناپایداری‌های اجتماعی مختلف و متعددی شده است. این تحقیق در نظر دارد با رویکردی کیفی- اکتشافی و با استفاده از تکنیک تحلیل مضمون مسائل، ناکارآمدیها و ناپایداری‌های اجتماعی پایانه‌های شهر تهران را شناسایی و الگوپردازی نماید. شیوه نمونهگیری از نوع هدفمند میباشد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که پایانه‌های شهر تهران به دلیل ریسک فاکتورهایی چون ازدحام، ناپایداری عناصر و عوامل، گردش مالی زیاد، ورود و خروج شهری، خلأ قانونی در مدیریت و حتی مباحث اعتقادی به محلی برای آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده است. از سوی دیگر به دلیل ضعف نظارتها و فقدان مدیریت یکپارچه شهری موجب سرریز این آسیب‌ها و ناپایداریها به محلات همجوار و حتی درون اتوبوس شده است که درنهایت موجب بازتولید چرخة معیوب فضای ناپایدار و آسیب‌های اجتماعی پایانهها شده است.
مرتضی احمدی؛ محمود ضیائی؛ رضا واعظی؛ غلامرضا کاظمیان؛ فاطمه یاوری گهر
چکیده
یکی از موضوعات تأثیرگذار بر موفقیت یا ناکامی برنامه‌های توسعه گردشگری، نوع عقلانیت حاکم بر نظام برنامهریزی کشور در هر دوره زمانی و نظریه برنامهریزی متناظر با آن میباشد. این مقاله باهدف واکاوی عقلانیت در برنامهریزی به‌عنوان یک چارچوب شناخت‌شناسانه در سند راهبردی توسعه گردشگری کشور تدوین گردید. چارچوب مفهومی عقلانیت در این ...
بیشتر
یکی از موضوعات تأثیرگذار بر موفقیت یا ناکامی برنامه‌های توسعه گردشگری، نوع عقلانیت حاکم بر نظام برنامهریزی کشور در هر دوره زمانی و نظریه برنامهریزی متناظر با آن میباشد. این مقاله باهدف واکاوی عقلانیت در برنامهریزی به‌عنوان یک چارچوب شناخت‌شناسانه در سند راهبردی توسعه گردشگری کشور تدوین گردید. چارچوب مفهومی عقلانیت در این تحقیق، مبتنی بر مدل عقلانیت از دیدگاه الکساندر (2000) و رویکردهای جدید برنامهریزی گردشگری است. پارادایم فلسفی این تحقیق مبتنی بر معرفتشناسی تفسیری و روش‌شناسی آن بر پایه پژوهش‌های کیفی هست. برای گردآوری و تحلیل داده‌ها در این تحقیق از مطالعات آرشیوی و روش تحلیل مضمون استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش برای تحلیل مضمون مشتمل بر متون کیفی سند راهبردی توسعه گردشگری کشور میباشد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد عقلانیت هماهنگ ساز برای اولین بار در سند راهبردی توسعه گردشگری ایران (مصوب 1399) موردتوجه قرارگرفته است. در این تحقیق مؤلفههای عقلانیت شناسایی شد و سهم هر یک از انواع عقلانیت با تحلیل 85 مضمون و ترسیم شبکه مضامین در سند راهبردی مشخص گردید.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
محمود مشفق
چکیده
هدف این مقاله مطالعه سطح و روند تحولات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت با توجه به اهداف سیاست‌های تعادل منطقه‌ای و شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) است. روش تحقیق روندپژوهی جمعیتی و منبع داده‌ها سرشماری‌های کشور است. نتایج نشان می‌دهد که علی‌رغم تصریح اهداف توازن و تعادل توسعه منطقه‌ای و شهری در تمامی برنامه‌های ...
بیشتر
هدف این مقاله مطالعه سطح و روند تحولات شاخص‌های تمرکزگرائی جمعیت با توجه به اهداف سیاست‌های تعادل منطقه‌ای و شهری طی برنامه‌های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) است. روش تحقیق روندپژوهی جمعیتی و منبع داده‌ها سرشماری‌های کشور است. نتایج نشان می‌دهد که علی‌رغم تصریح اهداف توازن و تعادل توسعه منطقه‌ای و شهری در تمامی برنامه‌های توسعه اول تا پنجم جمعیت در تمامی سطوح ملی، کالبدی، استانی و شهری همواره به‌سوی مراکز گرایش داشته است. دو نوع تمرکزگرائی جمعیت تشخیص داده شد، یکی تمرکزگرائی سطح ملی با محوریت البرز جنوبی که همواره مستمر، عام و فراگیر بوده است و به‌عنوان نقطه ثقل اسکان جمعیت در سطح ملی عمل کرده است، دوم تمرکزگرائی منطقه‌ای که جریانی ضعیف‌تر، موقعیتی و غیر فراگیر بوده است که به‌عنوان مراکز ثقل منطقه‌ای سکناگزینی جمعیت عمل کرده است. طی دوره زمانی برنامه اول و پنجم توسعه میزان نخست شهری در کشور روبه کاهش نهاده، اما در مقابل شهرهای طبقه دوم جمعیتی (250 -100 هزار)، دارای بالاترین رشدهای جمعیتی و تمامی شهرهای طبقات متوسط جمعیتی (99999-10000) دارای رشد منفی جمعیتی بوده‌اند. به‌طورکلی، نتایج نشان می‌دهد عدم تعادل منطقه‌ای و شهری در کشور تا حدود کمی تعدیل‌شده و مراکز ثقل تمرکزگرائی جمعیت شهری ازنخست شهرها به شهرهای مرتبه دوم تغییر نموده است، ولی همچنان رشد جمعیت شهرهای متوسط زیر 100 هزار نفر منفی است؛ لذا می‌توان گفت توزیع فضائی جمعیت منطقه‌ای و شهری از وضعیت ساختار پیرامون به مرکز شدید به ساختار پیرامون به نیمه پیرامون در حال تغییر است.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
احمد غیاثوند
چکیده
امروزه توجه به رشد و توسعه کتاب و کتاب‌خوانی یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگی یک جامعه محسوب میگردد. پژوهش حاضر باهدف بررسی آثار و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی احداث کتابخانه در سطح محله ده ونک شهر تهران انجام‌شده است. با عنایت به رویکرد انسانی ـ محیطی، می‌توان سه تغییرات مداخله‌ای شامل: اجتماع محلی، فرصت‌های فراغتی و رفتار کتاب‌خوانی ...
بیشتر
امروزه توجه به رشد و توسعه کتاب و کتاب‌خوانی یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگی یک جامعه محسوب میگردد. پژوهش حاضر باهدف بررسی آثار و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی احداث کتابخانه در سطح محله ده ونک شهر تهران انجام‌شده است. با عنایت به رویکرد انسانی ـ محیطی، می‌توان سه تغییرات مداخله‌ای شامل: اجتماع محلی، فرصت‌های فراغتی و رفتار کتاب‌خوانی موردتوجه قرار داد و درنهایت به سنجش تأثیرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی این اقدام توسعه‌ای پرداخت. در مطالعه حاضر ابتدا از روش تحلیل تماتیک و بعد از روش پیمایش استفاده شده است. در میان آثار مختلف احداث کتابخانه، پیامدهایی از قبیل کاهش ایمنی عبور مراجعان در سطح خیابان، کاهش آسایش روحی و روانی همسایگان پروژه، درگیری بین همسایگان و مراجعان کتابخانه به خاطر مزاحمت، مشکل جای پارکینگ همسایگان پروژه از مهمترین پیامدهای منفی بعد از تأسیس کتابخانه ده ونک محسوب می‌شوند. از سوی دیگر آثاری از قبیل بهبود دسترسی به فضای کتابخانه، موفقیت محصلان در امتحانات و کنکور، رونق کسب‌وکار مجاور پروژه، افزایش سرمایه اجتماعی نهادی از طریق ارتباط بین مدرسه و کتابخانه، کاهش آسیب‌های اجتماعی و بالا رفتن سطح آگاهی و توسعه فرهنگی محله از مهمترین پیامدهای مثبت توسعه و احداث کتابخانه می‌باشند. با عنایت به رخدادهای احتمالی آینده پروژه، برحسب دو عامل مهم «نحوه برنامهریزی و مدیریت اجرایی» و نیز «نحوه جلب رضایت و مشارکت اجتماعی»، چهار سناریوی شکست، جبران، استقبال و امید برای کاهش پیامدهای منفی و افزایش آثار مثبت می‌توان پیش‌بینی نمود.
برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای
سامان یوسف وند؛ شاپور سلمان وندی؛ مرتضی گنجی
چکیده
پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد مردمنگاری انتقادی در پی فهم وضعیت اجتماع حاشیهنشین شهر خرمآباد است که از این طریق روایتهای غالب افراد از تجربه زندگی در اجتماع حاشیهنشین را ارائه نماید و درنهایت با در نظر گرفتن شرایط و اقتضائات بومی منطقه، تحلیلی واقعبینانه متناسب با بافت محلی ارائه دهد. در این راستا از نمونهگیری هدفمند ...
بیشتر
پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد مردمنگاری انتقادی در پی فهم وضعیت اجتماع حاشیهنشین شهر خرمآباد است که از این طریق روایتهای غالب افراد از تجربه زندگی در اجتماع حاشیهنشین را ارائه نماید و درنهایت با در نظر گرفتن شرایط و اقتضائات بومی منطقه، تحلیلی واقعبینانه متناسب با بافت محلی ارائه دهد. در این راستا از نمونهگیری هدفمند بهره گرفته شده است و داده‌ها با استفاده از ابزارهای مشاهده مشارکتی و مصاحبه‌های نیمهساخت یافته گردآوری و با تکنیک تحلیل مضمون تجزیه‌وتحلیل شده‌اند. در این فرآیند تعداد 21 مصاحبه در هفت محله حاشیهنشین شهر خرمآباد انجام شده است. پس از کدگذاری مصاحبه‌ها، 109 کد اولیه و 11 مضمون سازماندهی استخراج شده است تا درنهایت مضمون فراگیر تحقیق تحت عنوان «بی‌قدرتی و تله محرومیت اجتماع حاشیهنشین» شناسایی و انتخاب شود. استدلال مقاله این است که بی‌قدرتی و تله محرومیت اجتماع حاشیهنشین در شهر خرمآباد ناشی از سلسلهمراتب نابرابر در نظام برنامهریزی و اجرا و سازماندهی ناصحیح اجتماعات است. ازاینرو برای بهبود وضعیت اجتماع حاشیهنشین، اتخاذ رویکرد حکمرانی شهری عدالتبنیان و اصلاح نحوه سازماندهی جامعه شهری لازم و ضروری است.
غلامرضا لطیفی
چکیده
فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای در مهرماه سال 1399 یکی ازبرجسته ترین اعضا هیات تحریریه خود را از دست داد که ثلمه ای برای جامعه علمی وبویژه فعالان حوزه شهرسازی کشور بود، لذا بر اساس ادای وظیفه و اخلاق حرفه ایبرآن شدیم که مقدمه ای در شماره جاری فصلنامه به این امر اختصاص داده شود تاشاید سهم کوچکی از دین خود را به او تقدیم داریم.
بیشتر
فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای در مهرماه سال 1399 یکی ازبرجسته ترین اعضا هیات تحریریه خود را از دست داد که ثلمه ای برای جامعه علمی وبویژه فعالان حوزه شهرسازی کشور بود، لذا بر اساس ادای وظیفه و اخلاق حرفه ایبرآن شدیم که مقدمه ای در شماره جاری فصلنامه به این امر اختصاص داده شود تاشاید سهم کوچکی از دین خود را به او تقدیم داریم.
