نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد طراحی شهری، موسسه آموزش عالی نور طوبی، تهران، ایران.

2 استادیار شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

امروزه بواسطه عدم توانایی تمام گروه‌های اجتماعی در استفاده از ساعات روشنایی روز برای رفع نیازها و برای برطرف نمودن پیامدهای اجتماعی، اقتصادی ناشی از خالی بودن  شهر در ساعات خاصی از روز، تأمین فضاهای شهری شبانه و 24 ساعته که در آن بتوان میزان سرعت و ضرباهنگ شهری را کاهش داد و مکانی جهت مکث و آرامش ساکنین شهر و برقراری تعاملات اجتماعی مهیا نمود، ضرورت یافته است. در چنین فضایی جهت استفاده از زمان‌های مرده شهری که بتواند بعنوان راهکاری جهت بهبود عملکرد فضای شهری در پاسخ به نیاز سرزندگی محیط شهری و رونق‌بخش اقتصادی و گردشگری عمل کند، بایستی اصول و معیارهایی را رعایت کرد. در این پژوهش سعی شده است این اصول از دیدگاه طراحی فضاهای شهری و با تأکید بر فضاهای 24 ساعته مورد شناسایی قرار گیرد تا مهم‌ترین شاخص‌های اثرگذار بر شکل‌گیری و یا تقویت فضاهای شبانه آن‌هم در بستر فرهنگی شهرهای ایرانی- اسلامی احصاء گردند. به همین منظور خیابان ستارخان تهران با توجه به پتانسیل‌های موجودش بعنوان نمونه مطالعاتی انتخاب ‌شده است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده که با کمک تکنیک‌های کمّی و کیفی گوناگون ازجمله تکنیک‌های دلفی، تحلیل خوشه‌ای و همچنین تئوری جنکس صورت گرفته است. تحلیل‌ها نشان می‌دهند که 13 اصل مهم مورد شناسایی در طراحی کالبد شهری می‌توانند در میزان موفقیت فضاهای شبانه شهری از چهار بُعد اقتصادی، اجتماعی، گردشگری و فرهنگی اثرگذار باشند که از میان آن‌ها، اصل حضور پذیری بالاترین امتیاز (35/83) اثرگذاری را بدست آورده است. بنابراین جهت عملیاتی نمودن این اهداف، اقداماتی همچون فعالیت‌های متنوع فرهنگی در کنار خرده‌فروشی‌ها، ایجاد فضایی مختص پیاده در هنگام شب، افزایش ساعت کاری فعالیت‌ها و ایجاد مراکز خرید شبانه پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Applying the Principles of Urban Design to Revive Urban Nightlife (Case Study: Sattarkhan Street)

نویسندگان [English]

  • Asal Karami 1
  • Hadi Rezaee Raad 2

1 M.A of Urban Design, Higher Education Institute of NooreTouba, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of Urban Planning, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

چکیده [English]

Today, due to the inability of all social groups to use daylight to meet the needs and the social and economic consequences of the city being empty at certain times of the day, providing night urban space in which the speed of the city can be reduced and provided a place for the persons to relax and to establish social interactions, has become necessary.Such a space that can provide a solution to improve the performance of urban space in response to the need for vitality of the environment and the prosperity of the economic and tourism sector, to use the dead times of the city must follow principles.In this research, these principles have been tried to be identified with emphasis on 24-hour spaces in order to count the most important indicators affecting the formation or strengthening of night spaces in the cultural context of Iranian-Islamic cities. For this purpose, Sattarkhan Street in Tehran has been selected as a study sample according to its existing potentials.The method of the present study is descriptive-analytical with the help of techniques such as Delphi ones, cluster analysis and Jenx theory. Analyses show that 13 important principles affect the success rate of night spaces from four economic, social, tourism and cultural dimensions, among which, the principle of attendance has the highest impact. Therefore, in order to achieve this goal, measures such as increasing the working hours of activities and creating night shopping centers are suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 24-hour Urban Space
  • Principles of Urban Design
  • Attendance
  • Sattar Khan Street
-  الکساندر، کریستوفر. (1387)، زبان الگو: (جلد اول) شهر، ترجمه: رضا کربلایی نوری، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی وزارت مسکن و شهرسازی، چاپ اول.
-  الیاسی، ابراهیم. (1393)، «هویت شهر و کیفیت منظر شبانه، نیازمند طراحی مناسب»، فصلنامهعلمی- آموزشیشهراندیشان، سال نهم، شماره 3: 49-28.
-  بهرامی، یوسف؛ بحری انگورد، نادر؛ قادری مطلق، ایرج و حسینی، سید علی. (1396)، «ارزیابی کالبدی محله‌های نوبنیاد شهری با استفاده از اصول شهرسازی نو»، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هفتم، شماره 25: 36-21.
-  بحرینی، حسین. (1387)، تحلیل فضاهای شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.
- بصیری مژدهی، رضا و محملی ابیانه، حمیدرضا. (1391)، «منظر شبانه تهران؛ ارزیابی ظرفیت‌ها و ضرورت‌ها»، ویژه‌نامه منظر، سال چهارم، شماره 21: 39-36.
-  پاکزاد، جهانشاه. (1385)، مبانینظریوفرآیندطراحیشهری، انتشارات شهیدی، چاپ پنجم.
-  پاک نهاد، حدیثه و پژوهان فر، مهدیه. (1396)، «بهبود کیفیت فضایی پارک‌های شهری به‌منظور افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان»، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هفتم، شماره 26: 198-183.
-  توسلی، محمود. (1388)، طراحی شهری هنر نو کردن ساختار شهر، انتشارات محمود توسلی، چاپ اول.
-  توسلی، محمود. (1394)، قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
-  توسلی، محمود. (1394)، اصول و روش‌های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
-  توسلی، محمود و بنیادی، ناصر. (1386)، طراحی فضاهای شهری، انتشارات شهیدی، چاپ سوم.
حبیبی، محسن و صدیقی، سمیه. (1395)، «نقش فضای عمومی شهری در افزایش ایمنی اجتماعی»، هویت شهر، سال دهم، شماره 27: 16-5.
-  حسنی، علیرضا و هاشمی فدکی، الهه سادات. (1392)، «ایجاد سرزندگی شبانه شهری با رویکرد طراحی فضاهای 24 ساعته»، معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، سال نهم، شماره 8: 30-21.
-  دیناری، احمد. (1384)، گردشگری شهری در ایران و جهان، انتشارات واژگان خرد، چاپ اول.
-  رستم خانی، مینا و ساشورپور، مهدی. (1398)، «سنجش و تعیین معیارهای سرزندگی در فضاهای شهری شبانه و تبیین الویت های کیفی مکانی»، همایش ملی کیفیت در فضاهای معماری و شهری.
-  سعادت فر، الهام و سندگل، ساجده. (1393)، «بررسی منظر شبانه خیابان امام رضا (ع) با رویکرد ارتقا هویت و با تأکید بر نورپردازی»، موسسه آموزش عالی خاوران، معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، سال سوم، شماره 3: 32-21.
-  سیف الدینی، فرانک. (1391)، مبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات آییژ، چاپ چهارم.
صادقی، نرگس؛ اردکانی، سبحان و ذاکر حقیقی، کیانوش. (1395)، «ارزیابی عوامل مؤثر بر تأمین امنیت شهری به‌منظور افزایش حضور بانوان در فضاهای عمومی شهری»، هویت شهر، سال دهم، شماره 27: 74-65.
-  کارمونا، متیو و هیت؛ تیم و تنراک و تیسدل، استیون. (1391)، مکان‌های عمومی، فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری، ترجمه: فریبا قرائی و دیگران، انتشارات دانشگاه هنر تهران، چاپ دوم.
-  کرباسی، احمد. (1394)، طراحی فضای شهری با تأکید بر مفهوم شهر 24 ساعته، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و زیرساخت های شهری.
-  کریر، راب. (1996)، فضای شهری، ترجمه: خسرو هاشمی نژاد، انتشارات خاک، چاپ دوم.
-  گل، یان. (1392)، شهر انسانی، ترجمه: علی غفاری و لیلا غفاری، انتشارات علم معمار، چاپ دوم.
-  لینچ، کوین. (1384)، تئوری شکل شهر، ترجمه: سید حسین بحرینی، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ سوم.
-  محمودی، امیر سعید. (1385)، «منظر شهری؛ مروری بر چند نظریه. فصلنامه آبادی»، سال پنجم، شماره 18: 61-54.
-  مدنی پور، علی. (1384)، طراحی فضای شهری؛ نگرشی بر فرآیندی اجتماعی و مکانی، ترجمه: فرهاد مرتضایی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ دوم.
-  هدمن، ریچارد و یازوسکی، اندرو. (2002)، مبانی طراحی شهری، ترجمه: راضیه رضازاده، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ چهارم.
-   Amid, A. (2013). Night, Space and Urban design:Case study of Mashhad, Iran. London, A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements of the University of Westminster.
-   Bentley, Ian. (2003). "Ecological Urban Design." Architects Journal, 192(24): 69-71.
-   Bianchini, F. (1995). "Night Cultures, Night Economies."Planning Practice and Research, 10(2), 121-126.
-   Chapman, D. (2007). Creates neighborhoods and places in the human invironment. UK, University of CentralEngland.
-   Chatterton, Poal, Robert Hollands, (2003). Urban nightscapes: youth cultures, pleasure spaces and corporate power. London & New York: Taylor & Francise-library Routledge.
-   Council of Sydney’s Municipality. (2011). Open Sydney: Future directions for Sydney at night. council of Sydney’s Municipality.
-   Cullen, G. (1961). Townscape. London: Architecture Press.
-   Greater London Authority. (2005). London’s Night-time economy. London SE1 2AA: Greater London Authority, City Hall, The Queen’s Walk.
-   Greene, Sh. (1992). "Cityshape Communicating and Evaluating Community Design." Journal of the American Planning Association, 58, 189-177.
-   Goodey, B. (1993). "Two Gentlemen in Verona: The Qualities of Urban Design." Streetwise, 4(2), 3-5
-   Heath, T. (1998). "The twenty-four hour city concept - A review of initiatives in British cities." Journal of Urban Design, 2(2), 193 – 204.
-   Haughton, Graham, Colin Hunter. (1984). Sustainable Cities,London: Jessica Kingsley.
-   Jackson, Jone Brinckerhoff. (1994). A sense of place, a sense of time,New Haven: Yale University Press.
-   Jacobs, Allan, Donald Appleyard. (1987). "Toward an Urban Design Manifesto." Journal of the American Planning Association, 53, 112-120.
-   Jacobs, Jain. (2009). The Death and Life of Great American Cities,London: JonathanCape.
-   Kreitzman, L. (1999). The 24 hour society,London: Profile Books.
-   Liempt, Ilis van, Irina van Aalst. (2012). "Urban Surveillance and the Struggle between Safe and Exciting Nightlife Districts." Surveillance & Society. 93(3):280-292.
-   Lynch, K. (1984). A theory of Good City Form, MIT Press.
-   Madanipour, A. (2007). Designing the city of reason, Oxon: Routledge.
-   Pöppel, E. (1978). Time Perception, Berlin, in Richard Held et al. (eds.), Handbook of Sensory Physiology, Vol. VIII.
-   Nelessen, A. (1994). “Visions for a New American Dream”, Chicago: APA Planner Press.
-   Paumier, CY. (2007). Creating a Vibrant City Cente, Urban Land Institute Washington.
-   Pottharst, Merle, Benjamin Konecke. (2013). "Space–Time Design of the PublicCity: Chapter3: The Night and Its Loss." Urban and Landscape perspectives,15.
-   Roberts, M. (2004). Good Practice in Managing the Evening and Late Night Economy: A Literature Review from an Environmental Perspective,London: Office of the Deputy Prime Minister.
-   Roberts, M. (2013). "Space–Time Design of the PublicCity: Chapter4: Re-populating the NighttimeCity: Hospitality and Gender." Urban and Landscape perspectives,15.
-   Stott, E. (2017). "24-hour cities: Where urban planners take the night-time economy seriously." Future tense.
-   Tibbalds, Fransis. (1989). Planning and Urban Design:A New Agenda, The Planner.
-   Timothy. (2005). “Aspect of Tourism Shopping Tourism, Retailing and Leisure“,Toronto: Channel View Publications.
-   Violich, Francis. (1983). "Urban Reading and the Design of Small Urban Places: The Village of Sutivan." Town Planning Review, 54, 41-62.
-   www.visitportugal.com
-   https://www.cityguideny.com/article/essential-nyc-nightlife-2020