نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

مفهوم زیست‌پذیری در کنار پایداری و به‌عنوان یک شعار در گفتمان عمومی و برنامه‌ریزی پدید آمده است. برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران در رابطه با ایجاد و یا حفظ شهرها، به مفهوم زیست‌پذیری به‌عنوان یک اصل راهنما برای سرمایه‌گذاری و تصمیم‌گیری و شکل دادن به محیط اجتماعی، اقتصادی، فیزیکی و بیولوژیکی شهری استناد می‌کنند و زیست پذیری را استاندارد زندگی و مطلوبیت کلی زندگی مردم در یک سکونتگاه مانند شهر می‌دانند. این مفهوم ابعاد و شاخص‌های متنوعی را دارا می‌باشد و با آن‌ها موردسنجش قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر نیز با هدف ارائه تحلیلی از عوامل تأثیرگذار در زیست‌پذیری در منطقه 8 کلان‌شهر تبریز انجام ‌شده است که بامطالعه مبانی و منابع موجود به تدوین مدل زیست‌پذیری برای محدوده موردمطالعه اقدام نمود. سپس با استفاده از نظرات ساکنان منطقه به آزمون مدل و در نهایت ارائه مدل نهایی با استفاده از تحلیل عاملی تائیدی مرتبه دوم پرداخته است. نتایج نشانگر این است که 8 مؤلفه اصلی با 41 متغیر اجزای مدل را تشکیل می‌دهند. کیفیت زیرساخت‌ها با بار عاملی 88/0 مهم‌ترین بُعد و امکانات بهداشتی درمانی با بار 23/0، کم‌اهمیت‌ترین بُعد در برقراری زیست‌پذیری ‌باشند. بنابراین بر اساس نتایج به‌دست‌آمده می‌توان اذعان نمود که برای رسیدن به زیست‌پذیری مطلوب و حفظ آن باید به تقویت مؤلفه‌های تأثیرگذار به‌دست‌آمده به‌صورت جامع پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Factors Affecting Urban Livability Case Study: District 8 of Tabriz

نویسندگان [English]

  • Firooz Jafari 1
  • Hojjat Mohammadi Torkamani 2
  • Zahra Rasoulzadeh 3

1 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran

2 PhD Candidate of Geography and Urban Planning, University of tabriz, Tabriz, Iran

3 Ph.D of Geography and Urban Planning, University of Zanjan,, Zanjan,, Iran

چکیده [English]

The concept of livability has emerged alongside sustainability as a slogan in public discourse and planning. Planners and policymakers in relation to the creation or preservation of cities mention the concept of livability as a guiding principle for investment and decision-making and shaping the social, economic, physical and biological environment of the city, and livability is considered the standard of living and the general desirability of people living in a settlement like the city. This concept has various dimensions and indicators and is measured by them.The present study was conducted with the aim of providing an analysis of the factors affecting livability in district 8 of ​​Tabriz metropolitan, which by studying the principles and available resources to develop a livability model for the study area. Then, using the opinions of the residents of the area, the model is tested and finally the final model is presented using the second-order confirmatory factor analysis. The results show that 8 main components with 41 variables form the components of the model."Infrastructure quality" with a factor load of 0.88 is the most important dimension and "health facilities" with a load of 0.23 is the least important dimension in establishing livability. Therefore, based on the obtained results, it can be acknowledged that in order to achieve the desired livability and maintain it, the obtained effective components must be comprehensively addressed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Livability
  • Second-Order Confirmatory Factor Analysis
  • District 8 of Tabriz
-  احمدی، علی و مهدوی، مسعود. (1393)، «رابطه کیفیت زندگی و حس تعلق مکانی در روستاهای درحال‌توسعه، مطالعه موردی: شهرستان زرندیه»، پژوهش‌های روستایی، دوره 5، شماره 4: 827-848.
-  آروین، محمود؛ فرهادی‌خواه، حسین؛ پوراحمد، احمد و منیری، الیاس. (1397)، «ارزیابی شاخص‌های زیست‌پذیری شهری بر اساس ادراک ساکنان (نمونه موردی: شهر اهواز)»، مجله دانش شهرسازی، دوره 2، شماره 2: 1-17.
-  بندر آباد، علیرضا. (1390)، شهر زیست‌پذیر؛ از مبانی تا معانی، تهران، انتشارات آذرخش، چاپ اول.
-  بندر آباد، علیرضا و احمدی‌نژاد، فرشته. (1393)، «ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست‌پذیر در منطقه 22 تهران»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره 16: 55-75.
-  جعفری اسدآبادی، حمزه. (1392)، بررسی زیست‌پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری، مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی.
-  حبیبی، داوود. (1392)، «بررسی عوامل مؤثر بر افول حس سرزندگی و زیست‌پذیری در بافت‌های تاریخی و فرسوده (مطالعه موردی: محله سنگ سیاه شیراز)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 14: 80-75.
-  حیدری، تقی. (1395)، تحلیل زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده شهری (مورد پژوهشی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان)، رساله دوره دکتری تخصصی رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی.
-  خراسانی، محمدامین. (1390)، تبیین زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی، مطالعه موردی شهرستان ورامین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
-  داداش‌پور، هاشم؛ عزیزی، داوود و اصغر زاده، پیمان. (1395)، «سنجش ظرفیت زیست‌پذیری محله‌های شهری در کلان‌شهر تهران (موارد مطالعاتی: محله‌های هرندی، تختی و کوثر)»، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره 5: 53-68.
-  دارایی، نصیبه. (1396)، تحلیل و بررسی بافت فرسوده بخش مرکزی شهر کرمانشاه از منظر زیست‌پذیری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی.
-  رخشانی‌نسب، حمیدرضا و نیری، ناصر. (1397)، «ارزیابی وضعیت شاخص‌های زیست‌پذیری شهری از دیدگاه شهروندان (مورد شناسی: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان)»، نشریه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 27: 55-75.
-  ساسان‌پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه. (1394)، «سنجش و ارزیابی زیست‌پذیری شهری در مناطق بیست‌ودو گانه کلان‌شهر تهران»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شماره 18: 27-42.
-  ساسان‌پور، فرزانه؛ علیزاده، سارا و اعرابی مقدم، حوریه. (1397)، «قابلیت‌سنجی زیست‌پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 48: 241-258.
-  سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد و خزاعی نژاد، فروغ. (1395)، «زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها». پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 1: 27-50.
-  شماعی، علی؛ ساسان‌پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احدنژاد روشتی، محسن و حیدری، تقی. (1395)، «تحلیل زیست‌پذیری بافت‌های فرسودۀ شهری (مطالعۀ موردی: بافت فرسودۀ شهر زنجان)»، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 48، شماره 4: 783-799.
-  عبدالهی، علی‌اصغر و حسن‌زاده، مرتضی. (1395)، «شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های سازنده برنامه‌ریزی شهری در زیست‌پذیری شهری (مطالعه موردی: مناطق چهارگانه شهر کرمان)»، نشریه مطالعات نواحی شهری، سال سوم، شماره 4: 123-103.
-  علیزاده، سجاد. (1393)، سنجش عوامل زیست‌پذیری با تأکید بر رویکرد مشارکت، مطالعه موردی: محله بریانک منطقه 10 شهرداری تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.
-  عیسی لو، اصغر. (1393)، «انگاره زیست‌پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی، مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک»، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 146: 120-107.
-  فلاح منشادی، افروز. (1392)، بازآفرینی فضاهای شهری با رویکرد رویدادمداری و حیات واقعه‌ای به‌منظور تقویت سرزندگی و ارتقای کیفیت زیست‌پذیری، مطالعه موردی محور شمالی- جنوبی شیراز (دروازه قرآن تا شاهچراغ)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه شیراز.
-  قنبری، محمد؛ اجزاء شکوهی، محمد؛ رهنما، محمدرحیم و خوارزمی، امید علی. (1395)، «تحلیلی بر زیست‌پذیری شهری با تأکید بر شاخص امنیت و پایداری (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)»، مجله پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، سال اول، شماره 3: 129-154.
-  کشاورز، یوسف. (1393)، مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از آموس، تهران: انتشارات کتاب مهربان، چاپ اول.
-  کوکبی، افشین؛ پور جعفر، محمدرضا و تقوایی، علی‌اکبر. (1384)، «برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهر، تعاریف و شاخص‌ها»، فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره 12: 16-13.
-  لطفی مهروئیه، حبیب. (1393)، نقش مقاوم‌سازی مسکن روستایی در زیست‌پذیری روستاها، مطالعه موری: دهستان مهروئیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی.، دانشگاه تربیت مدرس.
-  مهندسین مشاور نقش محیط. (1391)، مطالعات طرح جامع تبریز.
 
-  Noraziah Abdul Aziz, and Abdul Samad Hadi. (2007). "Linking urban form to a livable city", Malaysian Journal ofEnvironmental Management, (8), 101-117.
-  Eric W. Allison and Lauren Peters (2012). Historic Preservation and the Livable City. USA: John Wiley & Sons Publisher.
-  Aarp Livable Communities. (2005). Beyond 50.05: A Report to the Nation on Livable Communities: Creating Environments for Successful Aging Washington DC: American Association of Retired Persons.
-  Dong, Hongwei & Qin, Bo. (2017). “Exploring the link between neighborhood environment and mental wellbeing: A case study in Beijing, China”. Landscape and Urban Planning, (164), 71–80.
-  Dongsheng- Mei-Po- Zhang- Fan- Yu, Dang. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China, Cities, (72), 92-101.
-  Hend H. Yassin. (2019). Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism. Alexandria Engineering Journal, (58), 251-259.
-  Kotus, Jacek, & Rzeszewski, Michal. (2013). "Between disorder and Livability. Case of one street in Post socialist city", Cities, (32), 123-134.
-  Landry, C. (2000). "Urban vitalitys a new source of urban competitiviness", Urban Vitality Urban Heroes, (34), 52-65.
-  Landry, Charles. (2000). Urban Vitality: A New source of Urban Competitiveness, prince claus fund journal, ARCHIS issue, Urban Vitality Urban Heroes, (38), 56-82.
-  Michael Angelo Larice. (2005). Great neighborhood: the livability and morphology of high density neighborhoods in urban North America, A thesis for the degree of Doctor of Philosophy, University of California, Berkeley.
-  Henry L. Lennard, Paul Bert, and Suzanne H. Crowhurst Lennard. (1987). Livable Cities: People and Places: Social and Design Principles for the future of the city. California, USA. Gondolier Press.
-  Lowe, M. Whitzman, C. Badland, H.M. Davern, M. Hes, D. Aye, L. Butterworth, I & Giles-Corti, B. (2013). Livable, Healthy, Sustainable: Whatare the Key Indicators forMelbourne Neighborhoods? McCaughey VicHealth Centre for Community Wellbeing, MelbourneUniversity.
-  Mahmudi, Mohadeseh. (2015). “Livable streets: The effects of physical problems on the quality and livability of Kuala Lumpur streets”, Cities, (43), 104-114.
-  Mc. Nulty. (1998). whats livability? Presentation a conference sponsored by the seoul (south, Korea) metro Politian.
-  Wei- Boyi- Li, Xinyi. (2017). “Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai”. Cities, (60), 436–445.
-  Benjamin L. Saitluanga. (2014). "spatial pattern of urban Livability in Himalayan Region: A case of Aizawl city, india", Social Indicators Research. (117), 541-559.
-  Emilija, Sofeska. (2017). “Understanding the Livability in a City Through Smart Solutions and Urban Planning Toward Developing Sustainable Livable Future of the City of Skopje”. Procedia Environmental Science. (37), 442-453.
-  Stein, E. (2002). Community and Quality of Life: Data Needs for Informed Decision Making, Washington: NationalAcademy Press.
-  The MetLife Mature Market Institute (2013). Livable Community Indicators for Sustainable Aging in Place.
-  Timmer Vanessa and nola- Kate seymoar (2005). The World Urban Forum 2006 Vancouver, working group discussion paper international center for sustainable cities.
-  Ruut Veenhoven & Piet Ouweneel. (1995). “Livability of the Welfare State: Appreciation of life and length of life in nations varying in state Welfare effort”. Social Indicator Research, (36), 1-49.
-  Yassin, Hend H (2019), “Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism”, Alexandria Engineering Journal, 58(1),1-9.