نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد برنامه ریزی روستایی و توسعه منطقه ای ، دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه علامه طباطبائی

3 استاد شهرسازی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

ظهور رویکردهای جدید برنامه‌ریزی شهری، افقی تازه از این علم را نمایان می‌سازد. رویکردهایی که به جای الویت‌دهی به کالبد شهر، زمینه‌های مختلف آن را دربر می‌گیرد. در این رویکردها، نگاه به شهر، به عنوان سیستمی اکولوژیکی-اجتماعی بر نگاه کالبدی صرف غالب شده‌ و توانسته روابط اکولوژیکی- اجتماعی موثر بر شهر را شناسایی و از آنها در جهت رفع مسائل شهری بهره ببرد. شهر اکولوژیک، شهری هماهنگ با طبیعت، به دنبال تحقق پویایی اقتصادی و عدالت اجتماعی است. در این بین شهر بجنورد، با پتانسیل‌های بوم‌شناختی و طبیعی از جمله شهرهایی است که با وجود زمینه‌های اکولوژیکی در آن، به دلیل تغییرات ناگهانی رشد جمعیت شهری و توسعه‌های اخیر، از حرکت در مسیر توسعه شهری پایدار، بازمانده‌است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و اکتشافی، با استفاده از شیوه آینده‌پژوهی صورت گرفته که به شناسایی قابلیت‌ها، محدودیت‌ها و یا زمینه‌های تحقق شهر اکولوژیک در بجنورد می‌پردازد. هدف پژوهش، آن است که با شناخت زمینه‌های شهر اکولوژیک در بجنورد و با بهره‌گیری از تکنیک آینده‌پژوهی و در قالب مصاحبه دلفی و سناریوها، رویکرد را بومی‌سازی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سه مولفه اساسی مدیریت هوشمند شهری، حفاظت محیط-زیست شهری و نیز ارتقا کیفیت حمل‌ونقل عمومی در کنار کارایی مصرف انرژی در دستیابی به شهر اکولوژیک بجنورد، ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ecological City of Bojnourd Based on Scenario-based Future Studies

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Jomehpour 1
  • Seyyede Shabnaz Ettehad 2
  • Farshad Nourian 3

1 Professor of Urban and Regional Planning , , AllamehTabataba'i University ,

2 MA of Urban Planning, Allameh Tabataba'i University

3 Professor of Urban Planning, College of Fine Arts, University of Tehran,

چکیده [English]

The ecological city approach is one emerging of area, which has provided different perspectives on cities in terms of environmental and social dimensions. This approach is considered to provide a comprehensive and integrated way of achieving the sustainability goals with a focus on the environment, the economic development, and social justice. Such a city is supposed to be coherent with and in line with the natural order and tune. Since Bojnourd has a significant natural context, it is a good case for study and use of the ecological city approach. A number of rivers and underground reservoirs have provided for a variety of local vegetation. The present study aimed to provide a suitable model for the future development of Bojnourd based on the aforementioned approach. The method used here is descriptive-analytic and explorative. Our focus has been on future studies, and we have attempted to discover the driving forces and the uncertainties in order to present a number of scenarios for the future of Bojnourd. In the GBN method, we had to contemplate on at least three uncertainties. We have used the Delphi interview method to gain a more comprehensive knowledge of the basic issues of Bojnourd. Then, using scenario planning, three key factors including systematic and controlled urban development, environmental protection, efficient public transport, and intelligent and efficient use and consumption of energy, and development of a smart city based on utilization of information and communication technology were shown major factors influencing the  future of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bojnourd
  • Ecologic city
  • Future studies
  • Scenario planning
  • Uncertainties
-   برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (1391)، برنامه‌ریزی شهرهای پایدار، گزارش جهانی درباره سکونتگاه‌های بشری سال 2009، ترجمه: احسان مجیدی‌فرد، مشهد: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد، چاپ اول.
-   برومند کاخکی، احمد؛ داوری، حامد و اخوان، امیر ناصر (1396)، آینده‌پژوهی خدمات فرهنگی معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی، آینده‌پژوهی مدیریت، دوره 26، شماره 110: 45-29.
-   جمعه‌پور، محمود (1392)، برنامه‌ریزی محیطی و پایداری شهری و منطقه‌ای: اصول، روش‌ها و شاخص‌های محیطی پایداری سرزمین، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
-    حاج‌آقا معمار، حامد؛ رحیم‌نیا، فریبرز و خوراکیان، علیرضا (1392)، سناریونگاری شبکه جهانی‌کسب‌وکار، مطالعات مدیریت راهبردی، سال چهارم، شماره 16: 87-61.
-   حاجیانی، ابراهیم (1391)، مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.
-   خزایی، سعید؛ ناظمی، امیر؛ حیدری، امیرهوشنگ؛ علیزاده، عزیز و کاشانی، حامد (1394)، مبانی آینده‌پژوهی و روش‌های آن، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، چاپ اول.
-   خوش‌دهان، علی (1388)، آینده‌پژوهی با تکنیک سناریوسازی، تهران: انتشارات مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، چاپ اول.
-   رحیم نیا، فریبرز و حاج‌آقا معمار، حامد (1392)، فرآیند شناسایی عدم قطعیت‌های کلیدی در سناریونگاری (مطالعه موردی: شرکت فولاد ماهان سپاهان)، تهران: دهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت استراتژیک جمهوری اسلامی ایران.
-   سواری‌پور، ابتسام. (1392)، ارتقاء کیفیت محیطی با استفاده از فناوری پاک و رویکرد شهر بوم (Eco-city)، نمونه موردی شهر جدید هشتگرد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت شهری، پردیس تحصیلات تکمیلی خودگردان دانشگاه علامه طباطبائی.
-   شریفیان بارفروش، سیده شفق و مفید شمیرانی، سید مجید (1393)، معیارهای شاکله بوم‌شهر از دیدگاه نظریه‌پردازان، نشریه باغ نظر، شماره 31، سال 11: 108-99.
-   شوارتز، پیتر (1388)، مبانی و اصول سناریونویسی، هنر دورنگری، برنامه‌ریزی برای آینده در دنیای با عدم قطعیت، مترجم: عزیز علیزاده، تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، چاپ اول.
-   علیزاده، عزیز؛ وحیدی مطلق، وحید و ناظمی، امیر (1387)، سناریونگاری یا برنامه‌ریزی بر پایه سناریوها، تهران: موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، چاپ اول.
-   مرصوصی، نفیسه؛ حسین‌زاده، رباب؛ صفر علی‌زاده، اسماعیل (1394). ارزیابی پتانسیل‌های مناطق شهری جهت توسعه الگوی بوم‌شهر، نمونه مطالعه: مناطق شهر اصفهان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال ششم، شماره 21: 174-157.
-   مهندسین مشاور فرنهاد (1389)، طرح جامع بجنورد.
-   ناظمی، امیر (1392)، مقدمه‌ای بر آینده‌پژوهی، جلد سوم، روش سناریو، تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، چاپ اول.
-    نظم‌فر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی و علوی، سعیده (1396)، ارزیابی توسعه بوم‌شهر در سکونتگاه‌های شهری استان آذربایجان شرقی با تأکید بر الگوی نظری توسعه پایدار، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 22: 81-65.
 
-    An, Sarkar (2016). “Eco-Innovations in Designing Ecocity, Ecotown and Aerotropolis”, Journal of Architectural Engineering Technology, (5), 1-15.
-    Chang, Chun Catherine; Leitner, Helga; Sheppard, Eric (2016). “a Green Leap Forward? Eco-State Restructuring and the Tianjin–Binhai Eco-City Model”, Journal of Regional studies, 50(6), 929-943.
-    Datta, A (2012). “India’s Ecocity? Environment, Urbanisation and Mobility in the making of Lavasa”, Journal of Environment and policy: Government and policy, 30(6), 982-996.
-    Hu, Mei-Chih; Lagerstedt Wadin, Jessica; Lo, Hsien-Chen; Huang, Jian-Yuan (2016). “Transformation toward an eco-city: lessons from three Asian cities”, Journal of calrndar,123, 77-87.
-    Kenworthy, J (2006). “The Eco-city: Ten Key Transport and Planning Dimensions for Sustainable City Development”, Journal of Environment and Urbanization, 18(1), 67-85.
-    Li, Junsheng, Cheng, Xingguo, Li, Huiyong, Gao, Huali, Sha, Zhihui (2013). “Study on the Compilation of General City Planning Guided by Low-carbon and Ecology”, Journal of Applied Mechanics and Material, 361-363,156-159.
-    Rapoport, E, Vernay, Anne-Lorene (2011). “Defining the Eco-City: A Discursive Approach, management and Innovation for a sustainable built Environment”, 1-15.
-    Soltz, D, Shafaqat, O, Arias, Jamie, Lundqvista, per (2014). “On Holistic planning in Ecocity development: Today and in the past”, Journal of Energy Procedia, 61, 2192-2195.