نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادشهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استادیار شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

از جمله سیاست‌های توسعه منطقه‌ای ایجاد مناطق آزاد تجاری[1]، مناطق ویژه اقتصادی[2] یا مناطق پردازش توسعه صادرات[3] به نحوی است که باعث ارتقا ظرفیت اجتماعات برای پاسخگویی به نیازها گردد. درحالی‌که در این مناطق بیشتر "توسعۀ جزیره‌ای" با انتشار کمینۀ آثار به منطقه را شاهد بوده و توسعه در مورد وضعیت زندگی جامعه محلی رخ نداده است. هدف این پژوهش به تبیین نقش توسعه‌ای منطقه آزاد چابهار بر محدوده فراگیر (منطقه مکران) اختصاص‌یافته است. این هدف با استفاده از روش شبه‌تجربی[4]، در قالب گام‌هایی متواتر برآورده می‌شود؛ نخست، اندازه‌گیری مدل مفهومی شامل معیارها و شاخص‌ها، درنتیجۀ فراتلفیق اسنادی و مصاحبه‌ها تعریف و با استفاده از داده‌های آماری و فضایی در مقاطع زمانی پیش و پس از احداث منطقه موردسنجش قرار گرفت. نتایج، از طریق مصاحبه با کنشگران اعتبارسنجی شده و در قالب روش متاسوات، پیشنهاد‌های راهبردی برای ارتقا نقش منطقه آزاد چابهار ارائه می‌شوند. نتایج نشان می‌دهد با احداث این منطقه آزاد، ظرفیت‌هایی برای توسعه ایجاد شده؛ اما چون این منطقه از ابتدا فاقد برنامه‌ریزی بلندمدت و پیوست‌های اجتماعی بوده، پدیده‌های نامطلوبی ازجمله جدایی‌گزینی اجتماعی و توسعه نامتوازن را به همراه داشته است. منطقه‌ای تجاری که انتظار می‌رفت توسعه را به منطقۀ فراگیر نشر دهد، به گره‌ای بدل شده که جمعیت را به شهر سرازیر کرده؛ اما از عهدۀ برآورده ساختن انتظارات ساکنان برنیامده است.



 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Development of Mokran Coastal Region in Light of Chabahar Free Trade Zone

نویسندگان [English]

  • Kiana Etemadi 1
  • Mozafar Sarrafi 2
  • Sahar Nedae Tousi 3

1 MA of Regional Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2 Professor of Urban and Regional Planning; Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

3 . Assistant Professor of Urban and Regional Planning Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Creating free trade zones (FTZs), special economic zones (SEZs), or export processing zones (EPZs) are some of the regional development policies to enhance the community capacities to meet the needs. However, these zones had mainly encountered “island development” with the distribution of the region’s minimal works. So, the development in the multidimensional sense has not yet occurred in the life situation of the local community. In this context, the purpose of the research was to explain the development impact of the Chabahar Free Zone in the pervasive zone (the Makran Region), measuring by the semi-experimental method consecutively. First, the conceptual and measurement models, including criteria and indicators, were defined as a result of the documentary meta-synthesis and interviews. Then they were evaluated by the statistical and spatial data at different times before and after constructing the free zone. To this end, research results are validated by interviews with actors. Finally, the strategic suggestions are provided by Meta–SWOT technique to promote the effect of the Chabahar Free Zone. Results state that with the construction of this region, some capacities have been made for development. Having no long-term planning and social cohesion from the beginning resulted in some unpleasant phenomena such as social segregation and uneven development. The trade zone is expected to spread the development to the pervasive region has become a problem causing the flock to the city, unable to meet the inhabitants’ expectations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regional Development
  • Semi-experimental Research
  • Free Zone
  • Chabahar Free Zone
-  اسفندیاری، علی‌اصغر؛ مقدس‌حسین‌زاده، سمیره و دلاوری، مجید. (1387)، ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تأثیر در توسعه اقتصادی این مناطق، پژوهش‌نامه اقتصادی، شماره 28.
-  امیدی، حسن و شکوری، حسن. (۱۳۹۶)، مطالعه تأثیر منطقه آزاد ارس بر شاخص‌های رفاه اجتماعی، پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران.
-  خوش‌چهره، محمد. (1377)، مناطق آزاد بدون تدوین راهبرد توسعه نمی‌توانند موفق عمل کنند، مجله بررسی‌های بازرگانی، شمارۀ 133.
-  زیاری، کرامت‌الله؛ بیرانوندزاده، مریم؛ رستم‌گورانی، ابراهیم و دوستی، معصومه. (1389)، نقش منطقه آزاد چابهار در توسعه منطقه‌ای استان سیستان‌وبلوچستان، چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافی‌دانان جهان اسلام.
-  زینال‌زاده، وحید. (1395)، اثرات فضایی ـ اقتصادی شکل‌گیری و توسعه منطقه آزاد تجاری، صنعتی ماکو، پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تبریز.
-  سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس. (1394)، سازمان منطقه ویژ اقتصادی انرژی پارس.
-  شاه‌حسینی، پروانه و توکلی، هانیه. (1392)، تحلیل شاخص‌های کیفیت زندگی شهری، محله وردآورد منطقه 21 شهر تهران، فصلنامه آمایش محیط، شماره 24.
-  علل عدم موفقیت مناطق ویژه اقتصادی و آزاد تجاری. (1395)، مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی مجلس.
-  علی‌اکبری، اسماعیل؛ طالشی، مصطفی و فرجی‌دارابخانی، محمد. (1394)، تحلیل نقش و جایگاه شهرهای کوچک در توازن و توسعه منطقه‌ای، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 11.
-  فرحدطهرانی، مینو. (1391)، نقش فعالیت‌های تجاری– صنعتی منطقه آزاد قشم در توسعه منطقه‌ای، پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-  فیضی، کامران. (۱۳۷۹)، تجزیه وتحلیل عملکرد مناطق آزاد تجاری- صنعتی در ایران، فصلنامه مطالعه مدیریت، شماره 25 و 26.
-  الماسی، محیا. (1394)، جایگاه مناطق آزاد تجاری در توسعه منطقه‌ای ایران (مطالعه موردی: منطقه آزاد کیش)، پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-  محرابی، علی‌رضا و امیری، هاشم. (1392)، نقش عوامل سیاسی- امنیتی در توسعه‌نیافتگی منطقه آزاد چابهار، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره سوم.
-  محققی، مهدی. (1386)، تحلیلی بر وضعیت مناطق آزاد و ویژه در ایران، بررسی‌های بازرگانی، شماره 23.
-  هادیانی، زهره و رحمانی، اسماعیل. (1395)، تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار بر ابعاد اقتصادی و فیزیکی شهر، مطالعه برنامه‌ریزی سکونت‌گاه‌های انسانی، شماره 34.
-  بررسی چالش‌های مناطق آزاد ایران. (1390)، مرکز پژوهش‌های مجلس، دفتر مطالعات اقتصادی.
-  فراتحلیل مطالعات مناطق آزاد. (1395)، دفتر مطالعات اقتصادی معاونت پژوهش‌های اقتصادی.
-  پورتال دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی.
پورتال منطقه آزاد چابهار.
-  روابط عمومی امور بین‌الملل سازمان منطقه آزاد چابهار.
 
-   Agarwal, Ravi, Grassl, Wolfgang, & Pahl, Joy. (2012). Meta-SWOT: introducing a new strategic planning tool. Journal of Business Strategy.
-   Borozan, Đula. (2008). Regional Competitiveness: Some Conceptual Issues and Policy Implications. Interdisciplinary Management Research, Volume 4.
-   Do, H. Incheon Free Economic Zone: Is It Really Sustainable? CRP 3840: Green Cities.
-   Grmanova, B. (2017). Shanghai Free Trade Zone. CzechTrade.
-   Hong, W. (2018). The economic and maritime impact of China’s Free Trade Zone Strategy Promotion. ErasmusUniversityRotterdam.
-   Madani, D. (1999). A Review of the Role and Impact of Export Processing Zones, Policy Research Working Paper 2238. The World Bank.
-   Monroe, R. (2016). Analysis of Hub Ports in Southeast Asia and Northeast Asia. INFORMS Annual Meeting.
-   Notteboom, Theo, & Rodrigue, Jean-Paul. (2005). Port regionalization: towards a new phase in port development. Maritime Policy & Management, Volume 32, Issue 3.
-   Pike, A, Rodriguez-Pose, A, & Tomaney, J. (2006). Local and regional development. London: Rutledge.
-   Porter, M. (1990). The Competitive Advantage of Nations, London, Macmillan.
-   Sargent, John, & Matthews, Linda. (2009). China vs. Mexico in the Global EPZ Industry: Maquiladoras. FDI Quality and Plant Mortality.
-   White, Howars, & Sabarwal, Shagun. (2014). Quasi-Experimental Design and Methods, Methodological Briefs Impact Evaluation. United Nations Children’s Fund (UNICEF).
-   (2005). Free Trade Zone and Port Hinterland Development. New York: United Nations Economic and Social Comission for Asia and the Pacific (UNESCAP) and the Korea Maritime Institute (KMI).
-   (2006). African Economic Outlook 2005-2006: Mauritius. OECD.
-   (2008). Changi AirportSingapore. Civil Aviation Authority of Singapore.
-   (2010). Patterns and Trends on Transshipment in Singapore. The Logistics Institute- Asia Pacific.
-   (2011). Development Co-operation. OECD