نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشیار مطالعات توسعه اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
پدیده اسکان غیررسمی به‌عنوان یک دغدغه توسعه‌ای، در برنامه ششم توسعه کشور مورد اشاره قرار گرفته است. رویکردهای مختلفی در مواجهه با آن تجربه‌شده که رویکرد توانمندسازی، متأخرترین آن‌هاست. این رویکرد از دهه 70 در کشور تجربه‌شده اما ارزیابی‌ها نشان از عدم توفیق کامل آن دارد. همین امر، زمینه‌ساز طرح این سؤال شده که آیا این رویکرد از کارآیی لازم برای ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی، برخوردار است؟ پیگیری پاسخ سؤال با تکیه‌بر نظرات خبرگان، انجام شد. این پژوهش از نوع کیفی است و از رویکرد روشی نظریه مبنایی تبعیت می‌نماید. گردآوری اطلاعات، با استفاده از روش مطالعات اسنادی و تکنیک مصاحبه نیمه ساخت‌یافته و تحلیل یافته‌ها با روش کدگذاری سه‌گانه داده‌ها، انجام شد. یافته‌های اولیه نشان داد که بررسی نقش رویکرد توانمندسازی، نیازمند نگاهی عمیق‌تر به ریشه‌های پیدایش پدیده است. با تدقیق سؤالات و تکمیل فرایند، مقوله "مهاجرت" به‌عنوان پرتکرارترین مقوله که توان برقراری ارتباط با سایر مقولات و بسط قضایای نظری را داشت، انتخاب و به‌عنوان مقوله مرکزی برای تدوین مدل علّی، استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که ریشه‌های اسکان غیررسمی در سطوح خرد، میانی و کلان قابل رصد است، بنابراین راهبردها و راهکارهای مدیریت مسئله نیز می‌بایست در سطوح مختلف دیده شود. تفکیک راهبردهای کلان – مبدأ، میانی – مقصد و خرد – مقصد ازجمله یافته‌های پژوهش است. در این پژوهش تأیید شد که رویکرد توانمندسازی در صورت اجرای کامل، در مواجهه با پدیده اسکان غیررسمی مؤثر بوده که در سطح خرد – مقصد، قابل اجراست.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analyzing the Role of Empowerment Approach in Dealing with Informal Settlement from Experts’ Perspectives
نویسندگان [English]
- Gholamreza Eskandarian 1
- Seyed Ahmad Firouzabadi 2
1 PhD Candidate of Sociology, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Social Developed Studies, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The issue of informal settlement management has been mentioned in the country's development document as a development issue. Various approaches have been taken to manage this phenomenon in the world that the empowerment approach is one of the latest. This approach has been experienced in Iran since the late 1370s, but assessments show that the expected results were not achieved. This result raised the question for the present study whether the empowerment approach was effective in organizing informal settlements? In this study, an attempt was made to answer this question based on the opinions of experts. This research is a qualitative study and follows the method of GroundedTheory. Preliminary findings show that in order to identify the role of the empowerment approach, the roots of the problem must first be identified. As the questions and study process became more precise, the concept of migration was used as a central phenomenon and the basis for the development of the research model. Findings show that the roots of informal settlement can be traced to micro, intermediate and macro levels. Therefore, problem management strategies must be seen simultaneously at different levels. Separation of macro-origin, intermediate-destination and micro-destination strategies has been one of the research findings. The research confirmed that the empowerment approach is useful for dealing with the informal settlement phenomenon, which is applicable at the micro-destination level.
کلیدواژه‌ها [English]
- informal settlement
- empowerment
- migration
- Institutional Empowerment
- ازکیا، مصطفی و ایمانی جاجرمی، حسین. (1384)، «بررسی جامعه شناختی عوامل کارآیی شوراهای اسلامی شهر»، نامه علوم اجتماعی، شماره 26: 33 –
- اسماعیلی، رضا و امیدی، مهدی. (1391)، «بررسی تجربه حاشیه نشینی از دیدگاه حاشیه نشینان؛ یک مطالعه پدیدار شناسانه»، مطالعات شهری، سال دوم، شماره 3: 179 –
- ایران دوست، کیومرث. (1389)، «مرور تجربه کوتاه توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی؛ نمونه شهر کرمانشاه»، جغرافیا و توسعه، شماره 20: 59 -78.
- بذرگر، محمدرضا؛ رحیمی، محمد و سلطانی، علی. (1396)، «ظرفیت سنجی مدیریت شهری در فرآیند توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی، نمونه موردی پنج شهر ایران»، جغرافیا، سال پانزدهم، شماره 53: 233–
- بنی فاطمه، حسین و کوهی کمال. (1386)، «تبیین عوامل، اثرات و پیامدهای حاشیهنشینی و ارائه راهکارهای تعدیل آن»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه آزاد واحد شوشتر، سال دوم، شماره 3: 7 –
- حاج یوسفی، علی. (1381)، «حاشیه نشینی شهری و روند تحول آن؛ قبل از انقلاب اسلامی»، هفت شهر، سال سوم، شماره 8: 12-24.
- حاجی یوسفی، علی؛ خلیلی عراقی، مریم و آزادی، محمد.(1384)، «حاشیه نشینی در ایران؛ علل و راهبردها»، مددکاری اجتماعی، دوره پنجم، شماره 4: 16-23.
- خضرایی، فرزین. (1381)، «توانمندسازی در اسکان غیررسمی؛ تجربه زاهدان»، هفت شهر، سال سوم، شماره 8: 54 –
- دویران، اسماعیل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و کلهرنیا، بیژن.(1391)، «مدیریت یکپارچه شهری در ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی شهرهای میانی ایران؛ مورد پژوهی زنجان و همدان»، مدیریت شهری، شماره 30: 53 –
- دیویس، مایک. (1398)، سیاره زاغه‌ها، ترجمه: امیر خراسانی، تهران: انتشارات مانیا هنر.
- زاهدی، محمد جواد؛ نایبی، هوشنگ؛ دانش، پروانه و نازک تبار، حسین. (1392)، «تحلیلی بر مسائل اجتماعی – فرهنگی مؤثر بر حاشیهنشینی؛ مطالعه موردی شهر ساری»، جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شماره 5: 135-149.
- زنجانی، حبیب الله. (1371)، جمعیت و توسعه، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
- زنگی آبادی، علی؛ ضرابی، اصغر و خوب آیند، سعید. (1384)، «تحلیل علل اقتصادی – اجتماعی حاشیه نشینی در شهر اصفهان»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد هجدهم، شماره 1: 179 –
- شیخی، محمد. (1381)، «فرآیند شکلگیری و دگرگونی سکونتگاههای خودرو پیرامون کلانشهر تهران»، هفت شهر، سال سوم، شماره 8: 36 -51.
- صرافی، مظفر. (1382)، «بازنگری ویژگی‌های اسکان خودانگیخته در ایران: در جستجوی راهکارهای توانمندسازی»، مجموعه مقالات حاشیهنشینی و اسکان غیررسمی، جلد 1، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی: 261-272.
- نارایان - پارکر، دیپا. (1394)، توانمندسازی و کاهش فقر (کتاب مرجع بانک جهانی)، ترجمه: فرزام پوراصغر سنگاچین و جواد رمضانی، تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
- Arimah, Ben C. (2010). The face of urban poverty: Explaining the prevalence of slums in developing countries, WIDER Working Paper, No. 2010/30, ISBN 978-92-9230-265-8, Helsinki: The United Nations University World Institute for Development Economics Research (UNU-WIDER).
- Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and code development, Thousand Oaks: Sage Publications.
- Coit, K. (1994). Self – Help Housing for The Poor, A Cross, Cultural Study, Journal of Cities, 11(11), Issue 2, 115-124.
- Keller, B., and Mbewe, D. C. (1991). "Policy and planning for the empowerment of Zambia's women farmers." Canadian Journal of Development Studies/Revue canadienne d'études du développement, 12(1), 75-88.
- Krantz, Lasse. (2001). The Sustainable livelihood approach to poverty reduction. Division for Policy and Socio-Economic Analysis, 44.
- Montoya, PHillip j. (1991). Social and Cultural Capital: Empowerment for Sustainable Development in The Mountains of ESCAZU, COSTA RICA, The University of New Mexico, Albuquerque, NM 87131.
- Mukhija, vinit.(2009)."Upgrading Housing Settlement in developing countries." Journal of Cities, 18(4), 213-222.
- Ryan, G. W. & Bernard, H. R. (2000). "Data Management and Analysis Methods", In Denzin, N. K. & Lincoln, Y. S. (Eds.). Handbook of qualitative research (pp. 769-802.).
- Srinivas, H. (1999). Defining Squatter Settlements, Urban Squatters and Slums, available at; http://www.gdrc.org/uem/squatters/define-squatter.html
- Tanzil, Tanzil. (2018). Community Empowerment Strategy Based on Social and Cultural Capital of Coastal Communities at Makassar Island. IOP conf. Ser.; Earth and environ. SCI. 156 012052
- UN-Habitat. (2002). Expert group meeting on slum indicators, 28-30 october 2002, revised draft report, Nairobi.
- UN-Habitat. (2003). The Challenge of Slums, Global Report On Human Settlements, London: Published by Earth scan publication Ltd.
)