نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادبرنامه ریزی روستایی و منطقه ای دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 کارشناس ارشد شهرسازی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT)، رویکرد جدیدی، در تصحیح نظریه برنامه‌ریزی شهری پایدار پیشنهاد می‌کند؛ هدف این رویکرد برای کمک به ایجاد یک رابطه پایدار بین ساکنان و فضای شهری و افزایش ارزش زمین شهری می‌باشد. این رویکرد بر 5 اصل استوار است که از 3 ویژگی کلیدی شهرها و محلات پایدار؛ فشردگی، یکپارچگی و اتصال حمایت می‌کند. این پژوهش با توجه به اهمیت مفهوم پایداری، خصوصاً در مقیاس محلی، به مقایسه تطبیقی سنجش میزان پایداری محلات ارگانیک و برنامه‌ریزی شده، با استفاده از شاخص‌های معرفی شده در برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد با مطالعه موردی محلات سجاد و نوغان شهر مشهد می‌پردازد. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی و از نظر روش کمّی و کیفی است. در جمع‌آوری داده‌ها از شیوه‌های مختلف مصاحبه، مشاهده و نیز برداشت میدانی استفاده شده است. داده‌ها نیز بر اساس تحلیل شاخص‌های کمّی معرفی شده و نیز نقشه‌های توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بر اساس شاخص‌های پایداری (فضای مناسب برای خیابان، تراکم بالا، کاربری مختلط، اختلاط اجتماعی، محدود کردن استفاده تخصصی از زمین و دسترسی)، محله جدید سجاد بر اساس شاخص‌های فضای مناسب برای خیابان و یک شبکه خیابانی کارآمد، اختلاط اجتماعی و نیز دسترسی به خدمات در وضعیت مطلوب‌تری در مقایسه با محله قدیم نوغان قرار دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Assessing the Sustainability Level of Organic and Planned Neighborhoods Using UN-HABITAT Indicators (Case Study: Noghan and Sajad Neighborhoods of Mashhad)
نویسندگان [English]
- Mahmoud Jomehpour 1
- Elham Rohani Choulaee 2
1 . Professor of Rural Planning and Regional Development, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 M.A. in Urban Planning, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The United Nations Human Settlements Programme (UN-HABITAT) proposes a new approach to correcting the theory of sustainable urban planning. The purpose of this approach was to help create a lasting relationship between residents and urban space and increase the value of urban land. This approach is based on 5 principles, which are 3 key features of cities and sustainable neighborhoods; supports compactness, integrity and connectivity. Due to the importance of the concept of sustainability, especially at the local scale, this study pays a comparative comparison of measuring the sustainability of organic and planned neighborhoods by using the indicators introduced in the United Nations Human Settlements Programme with a case study of Sajad and Noghan neighborhoods in Mashhad. This research is a type of applied research, in terms of descriptive-analytical nature and in terms of quantitative and qualitative methods. In data collection, various methods of interview, observation and field survey have been used. The data have been introduced based on the analysis of quantitative indicators and descriptive-analytical maps. Findings show that based on sustainability indicators (suitable space for street, high density, mixed use, social mixing, limiting specialized land use and access), new neighborhood of Sajad based on indicators of suitable space for street and a street network efficient, social mixing and access to services are in a better position compared to the old neighborhood of Noghan.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sustainable neighborhood
- Old neighborhood of Noghan
- New neighborhood of Sajad
- پرتوی، پروین. (1388)، «اصول و مفاهیم توسعه پایدار محله‌ای از دیدگاه پدیدار شناختی»، مجموعه مقالات همایش توسعه محله‌ای 2، تهران: طرح نو.
- جمعه پور، محمود. (1392)، برنامه‌ریزی محیطی و پایداری شهری و منطقه‌ای: اصول، روش‌ها و شاخص‌های محیطی پایداری سرزمین، تهران: سمت.
- جمعه پور، محمود. (1398)، «پارادایم نوین برنامه‌ریزی برای پایداری و مدیریت یکپارچه منطقه کلانشهری تهران، ساماندهی یا تغییر پایتخت»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شماره 4: 158-133.
- رضویان، محمد تقی، قادر مرزی، حامد، علیان، مهدی و چراغی، رامین. (1394)، «راهبرد پژوهی مدیریت شهری در راستای توسعه پایدار در بافتهای تاریخی نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، شماره 1: 48-24.
- روحانی چولائی، الهام. (1394)، تأثیر منظر محلات شهری بر کیفیت محیطی و ارائه الگوی محله پایدار بومی- ایرانی (محلات سجاد و نوغان شهر مشهد)، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
- زارع، الهام، فرامرزی اصل، مهسا و عباسی پارام، الناز. (1399)، «بررسی نقش مشارکت اجتماعات محلی در توسعه پایدار اجتماعی شهرها) مطالعه موردی: محله سنگلج تهران)»، مجله معماری و شهرسازی پایدار، سال هشتم، شماره 1: 117-101.
- شکوهی، صالح. (1386)، زمین و مسکن پایدار، پژوهش‌های ارائه شده در درس مبانی برنامه‌ریزی مسکن، دانشکده هنرهای زیبا.
- طرح تفصیلی حوزه میانی غربی شهر مشهد، وزارت مسکن و شهرسازی؛ نهاد مطالعات و برنامه‌ریزی توسعه و عمران شهر مشهد، شهریور ماه. (1388)، مهندسین مشاور پارسو ماش.
- طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، (1385)، مهندسین مشاور طاش.
- طرح نوسازی و بهسازی پیرامون حرم مطهر حضرت رضا (ع)، شرکت عمران و مسکن سازان منطقه ثامن. (1385)، مهندسین مشاور طاش.
- عزیزی، محمد مهدی (1385)، «محله مسکونی پایدار – بررسی تطبیقی محلات قدیم و جدید شهر تهران»، طرح پژوهشی ارائه‌شده در قطب علمی توسعه شهری پایدار، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
- قصابیان، محمدرضا. (1379)، «سرگذشت نوغان (مادر شهر مشهد)»، مجله خراسان پژوهی، سال سوم، شماره 1: 58-33.
- کریمی مشاور، مهرداد و نگین تاجی، صمد. (1389)، «پایداری و منظر شهری محلات»، همایش ملی منظر شهری، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی.
- مفیدی شمیرانی، سیدمجید و مضطرزاده، حامد. (1393)، «تدوین معیارهای ساختار محلات شهری پایدار»، فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر، مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، سال یازدهم، شماره 29: 59-70.
- موسوی، سید احمد. (1385)، برنامه‌ریزی توسعه محله‌ای با تأکید بر سرمایه اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس.
- نوریان، فرشاد و عبدالهی ثابت، محمد مهدی. (1387)، تبیین معیارها و شاخص‌های پایداری در محله مسکونی، مجله شهرنگار، سال نهم، شماره 50.
- Berardi, U. (2013). Sustainability assessment of urban communities through rating systems. Environ. Dev. Sustain, 15, 1573–1591. [CrossRef]
- Boyoko, C.; Cooper, R.; Davey, C.; Wootton, A. (2006). Addressing sustainability early in the urban design process. Environ. Qual. Int. J, 17, 689–706.
- BURDEN, D. Street Design Guidelines for Healthy Neighborhoods, TRB Circular E-C019: Urban Street Symposium, 1-15
- Camagni, R. (2002). On the concept of territorial competitiveness: Sound or misleading? Urban Stud., 39, 2395–2411. [CrossRef]
- Choguill, C.L. (2008). Developing sustainable neighborhoods. Habitat Int, 32, 41–48.
- Daridson, M. Dolnick F (2007). “A Planners Dictionary, American Planning Association”
- Dehghanmongabadi, A. & Şebnem, on. (2014). Introduction to Achieve Sustainable Neighborhoods, International Journal of Arts and Commerce, Vol. 3 No. 9
- European Union. (2018). Science for Environment Policy, Indicators for Sustainable Cities.
- Falk, N., and Carley, M. (2012). Sustainable urban neighborhoods Building communities that last. Retrieved June 10, 2014 from
- http://www.jrf.org.uk/sites/files/jrf/sustainable-urban-neighbourhoodsfull.pdf
- Hiremath, R.B., Balachandra, P., Kumar, B., Bansode, S.S. & Murali, J. (2013). Indicator-based urban sustainability—A review [online]. Energy for Sustainable Development. 17 (6), pp. 555–563. [Accessed 23 May2014]
- Jacobs, J. (1961). The Death and Life of Great American Cities; Random House: New York,
- Keirstead, J. (2007). Selecting sustainability indicators for urban energy systems. International Conference on Whole Life Urban Sustainability and its Assessment.
- Rauscher, R.C.; Momtaz, S. (2015). Conclusions and directions for sustainable neighborhood planning. In Sustainable Neighborhoods of Australia; Springer International Publishing: Cham, Switzerland; pp. 193–201.
- Rohe, W.M. (2009). From local to global: One hundred years of neighborhood planning. J. Am. Plan. Assoc, 75, 209–230. [CrossRef]
- Satterthwaite, D. (2017). Successful, safe and sustainable cities: Towards a New Urban Agenda. J.Local Gov. 3–18. [CrossRef]
- Spangenberg, J.H.; Pfahl, S.; Deller, K. (2002). Towards indicators for institutional sustainability: Lessons from an analysis of Agenda 21. Indic, 2, 61–77. [CrossRef]
- Teed, J., Condon, P., Muir, S., and Midgley, C. (2013). sustainable urban landscapes, neighbourhood pattern typology. Retrieved June 11, 2014 from: http://www.jtc.sala.ubc.ca/projects/SDRI/typ.pdf
- Thabrew, L.; Wiek, A.; Ries, R. (2009). Environmental decision making in multi-stakeholder contexts: Applicability of life cycle thinking in development planning and implementation. J. Prod., 17, 67–76. [CrossRef]
- UN-HABITAT. (2011). A New Strategy of Sustainable Neighborhood Planning. Retrieved June 11, 2014 from:
http://unhabitat.org/wp-content/uploads/2014/05/5-Principles_web.pdf
- United Nations Commission on Sustainable Development (UNCSD), (2002). Report of the World Summit on Sustainable Development; United Nations Publication: Johannesburg, United Nations Human Settlements Programme (2004). Urban Indicators Guidelines.
- United Nations. Agenda 21 (2017). The Rio Declaration on Environment and Development. Available online:
https://sustainabledevelopment.un.org/outcomedocuments/agenda21
- Valentin, A.; Spangenberg, J.H. (2000). A guide to community sustainability indicators. Environ. Impact Assess. Rev, 20, 381–392. [CrossRef]
)