نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

2 مربی شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

چکیده

رویکردهای ساماندهی اسکان‍های غیررسمی بر نیازهای سکونت گاه‍ها، یعنی تفکر تأمین نیاز و خدمات متمرکز بوده و توجه کمتری به سرمایه‍ها و توانمندی‍های ساکنان این سکونت‍گاه‍ها شده است. لذا رویکردهای توسعه مبتنی بر اجتماعات محلی در بین برنامه ریزان رواج یافته است. در سیاست توسعه دارایی مبنا، توسعه بر پایه سرمایه‍های محلی و با کمترین دخالت‍های دولت صورت می‍گیرد. لذا هدف مقاله واکاوی رویکرد توسعه دارایی‍مبنا به منظور ساماندهی سکونت‍گاه‍های غیررسمی با انتخاب اسکان غیررسمی محله فرحزاد در شمال غرب تهران است. این پژوهش با رویکرد ترکیبی (کمی ـ کیفی)، به لحاظ ماهیت در دسته پژوهش های توصیفی ـ‍تحلیلی قرار می‍گیرد. به منظور برداشت دارایی های محله فرحزاد از روش مطالعه اسناد، پیمایش‍های میدانی و مصاحبه های نیمه ساختار یافته با کنشگران محلی و ساکنین استفاده شده است. تعداد 93 خانوار برای پرسشنامه و مصاحبه به‍طور تصادفی انتخاب‍شده‍اند و تحلیل داده‍ها با روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. نتایج نشان می‍دهد وجود شبکه های نسبتاً قدرتمند غیررسمی بین نهادهای مردمی فعال، نهادهای مذهبی و ساکنان و قومیت‍ها، سرمایه اجتماعی بالا و روددره فرحزاد و سرمایه‍های کالبدی محله از دارایی‍های این محدوده هستند. متناسب با دارایی های مطالعه و احصا شده، برنامه‍های اولویت‍دار و نهادهای مجری مشخص شده اند تا با اجرای برنامه ها بهبود شرایط زیست و معیشت و کاهش آسیب های اجتماعی در محله فرحزاد محقق گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The empowerment of informal settlements ‎by Moving from the need-based to asset-based approach;‎ ‎(case study of Farahzad, one of the Tehran’s neighborhoods)‎

نویسندگان [English]

  • Reza Kheiroddin 1
  • Alireza Salahimoghadam 2

1 Associate Professor of Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran

2 Instructor of Urban Planning, Ferdowsi University Mashhad, Khorasan Razavi, Iran

چکیده [English]

Along with the evolution of the empowerment approach and the expansion of community-based policies, ‎the development of local communities and informal settlements has shifted to asset-based rather than the ‎need-based approach. The community development according to this approaches which is known as “Asset ‎Based Community Development” (ABCD), mostly focuses on the assets and capabilities of the ‎community, including physical, social and economic resources. This is to get people out of the cycle of ‎poverty and need and to promote their human and social dignity.‎
Informal settlements, despite the dominant view about their problems and anomalies, are home to a ‎section of society who do not have enough power and courage to join the city's socio-economic body. ‎Farahzad, one of the Tehran’s informal neighborhood was selected as a case of study and we intend to ‎explore the underlying asset development policy for organizing informal settlements. ‎
The methodology of this study is a combination of quantitative and qualitative methods and it can be put ‎in the category of descriptive-analytical researches. 93 households were selected as the sample and ‎statistical analysis including acceptable test were applied. This study showed that the social capital can be ‎considered as of the important assets in Farahzad neighborhood. This advantageous asset can be better ‎addressed by these factors: sense of belonging, social cohesion, participation and collective action. The ‎networks of community relations were also evaluated and analyzed, which evidenced the stronger inter-‎ethnic relations than inter-ethnics, as well as the strong connections of the NGO’s with ethnicity.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal Settlements
  • Asset-Based Development
  • Social Capital
  • Local Assets
  • Farahzad Neighborhood ‎of Tehran
ایراندوست، کیومرث و صرافی، مظفر. (1388). " یأس و امید در سکونت‍گاه‍های غیررسمی، نمونه موردی شهر کرمانشاه". فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26.
پیران، پرویز. (1381). "باز هم در باب اسکان غیر رسمی-مورد شیرآباد زاهدان"، هفت شهر، شماره 9 و 10.
پیران، پرویز. (1387). "از اسکان غیررسمی تا اسکان نایابی: در جستجوی راه‍حل"، هفت شهر، شماره 23.
پیران، پرویز. (1388). "از اسکان غیررسمی تا اسکان نایابی: در جستجوی راه‍حل"، هفت شهر، شماره 29-30.
خیرالدین، رضا؛ فروهر، امیر و ایمانی، جواد. (۱۳۹۲). " توسعه هدفمند ایستگاه‍های مترو؛ از قطب‍بندی فضایی تا یکپارچگی شهری در تهران ) نمونه‍های موردمطالعه: ایستگاه دکتر شریعتی و ایستگاه میدان شهدا)"، نشریه علمی- پژوهشی باغ نظر، دوره ۱۰، شماره ۲۷ ص ۱۵ تا ۲۶.
رضازاده، راضیه؛ محمدی آیدغمیش، آیدا و رفیعیان، مجتبی. (1392). «نقش رویکرد دارایی‍مبنا در توسعه پایدار محلی (مطالعه موردی: محله امامزاده حسن تهران)»، فصلنامه علمی-پژوهشی باغ نظر، شماره 25.
رضاییان، مهدی و پیری، عیسی. (1393). "امکان سنجی توانمندسازی سکونت‍گاه‍های غیررسمی بر بنیان سیاست‍های دارایی مبنای توسعه اجتماعات محلی، نمونه موردی: سکونت‍گاه‍های غیررسمی کلان‍شهر تبریز"، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، شماره دهم، صفحه 63 تا 72.
رفیع‍پور، سعید؛ داداش‍پور، هاشم و رفیعیان، مجتبی. (1389). "بررسی ظرفیت‍های سرمایه اجتماعی در چارچوب برنامه‍ریزی محله‍مبنا، نمونه موردمطالعه: محله فیروزسالار گرگان"، برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 1، شماره 3.
صرافی، مظفر. (1381). "به‍سوی نظریه‍ای برای ساماندهی اسکان غیر رسمی-از حاشیه‍نشینی تا متن شهرنشینی"، فصلنامه هفت شهر، شماره 8، صص 5-11.
صرافی، مظفر. (1381). "به‍سوی تدوین راهبرد ملی ساماندهی اسکان غیررسمی-از پراکنده‍کاری گزینشی تا همسویی فراگیر"، هفت شهر، شماره 9 و 10.
عارفی، مهیار. (1380)." به‍سوی رویکرد دارایی-‍مبنا برای توسعه اجتماع محلی "، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10.
محمدی، علیرضا و صرافی، مظفر. (1384). "شکل‍گیری و گسترش اسکان غیررسمی: علل، چالش‍ها و راهبردها، مطالعه موردی: محله ترانس در شهر زنجان"، نشریه دانشکده علوم زمین، شماره یازدهم، صفحات 59 الی 79.
مشکینی، ابوالفضل؛ سجادی، ژیلا؛ دین‍دوست، جواد و تفکری، اکرم. (1390). "ساماندهی سکونت‍گاه‍های غیررسمی با شیوه توانمندسازی، نمونه موردی: باقرشهر، محله بابا جعفری"، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره سوم، شماره پیاپی 102، صفحه 123 تا 148.
مهندسین مشاور فرنهاد. (1394). سند توسعه محله فرحزاد تهران، سازمان نوسازی شهر تهران
مهندسین مشاور سراوند. (1384). طرح تفصیلی منطقه 2 شهر تهران، وزارت راه و شهرسازی.
وزارت راه و شهرسازی، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران. (1393). سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری.
Fernandes, Edesio, and Ann Varley, (Eds.). (1998). Illegal Cities: Law and Urban Change in Developing Countries. London: Zed Books.
General Oraganization for Physical Plannig. (2008). Development of Regional Physical Planning Centers.
Glasgow Center for Population Health. (2012). Putting Asset Based Approaches into Practice: Identification, Mobilization and Measurement of Assets.
Kheyroddin, Reza. (2008). “Spatial Justice or Social Polarization in North and South of Tehran? By Urban Renovation Policies in Tehran metropolis during 1992-2007”.  48th Congress of the European Regional Science Association, Cohesion and Competitiveness: Regional Perspectives, Liverpool, UK, 27-31 August 2008. University of Liverpool: ERSA, 2008, 15p.
Kheyroddin, Reza, A. Taghvaee and A. Foruhar. (2014). “The Influence of Metro Station Development on Neighbourhood Quality, The Case of Tehran Metro Rail System”. International Review for Spatial Planning and Sustainable Development, Vol2, No2, PP: 64-75, SPSD Press, Kanazawa, Japan.
Kretzman, JP., and JL. McKnight. (1993). “Building Communities from the Inside Out: A Path Toward Finding and Mobilizing a Communities Assets”. Institute for Policy Research.
Mathie, Alison, and, Gord Cunningham. (2002). “From Clients to Citizens: Asset-Based Community Development as a Strategy for Community-Driven Development”. COADY International Institute.
Oluwafemi, Olajide. (2010). “Urban Poverty and Environmental Conditions in Informal Settlements of Ajegunle, Lagos Nigeria.” REAL CORP 2010 Proceedings/Tagungsband Vienna, 18-20 May 2010 – http://www.corp.at
Roy, Ananya. (2009). "Why India Cannot Plan Its Cities". Planning Theory. 8 (1): 76-87.
Stoltenberg Bruursema, Cherry. (2015). “Asset-Based Community Development: A Path toward Authentic Community Development Practice”. SPNHA Review: Vol. 11: Iss. 1, Article 7.
UN-Habitat. (2006). "Slums: Some Definitions".
Walker, John. (2006). Building  from Strength, Asset-Based Community Development. Northeast Assets Leadership Project, Winter 2006, p 25-27.