نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
4 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
چکیده
فقر یکی از مهم‌ترین چالش‌های شهرنشینی است. این پژوهش با هدف تحلیل پراکنش فضایی شاخص‌های فقر در شهر گرگان به نگارش درآمدهاست. داده‌های خام از بلوک‌های آماری سال‌های 1390 و 1395 استخراج‌شده است. برای بی مقیاس سازی شاخص‌ها از روش فازی، برای سنجش فقر از روش تحلیل عاملی و برای تحلیل فضایی از روش خودهمبستگی فضایی موران استفاده شد. طبق نتایج وضعیت برخی از شاخص‌ها ازجمله بار تکفل، بیکاری کل، مساکن استیجاری، میزان سالخوردگی و نسبت طلاق در مقایسه با سال 1390 بدتر شده است. در پهنه‌بندی سال 1390 حدود 32/52 درصد جمعیت و 26/12 درصد مساحت در پهنه فقر قرار داشتند، درحالی‌که این مقدار در سال 1395 به 75/44 درصد جمعیت و 48/22 درصد مساحت افزایش یافت. با مقایسه درصد تغییر هر یک از متغیرهای چهارگانه مشخص شد، بیشترین تغییر مربوط به متغیر خانوار و جمعیت واقع در پهنه خیلی فقیر است که به ترتیب 201 و 183 درصد رشد داشت، و سپس مربوط به خانوار و جمعیت واقع در پهنه فقیر است که به ترتیب 163 و 135 درصد رشد داشت. طبق نتایج مدل موران، فقر شهری در هر دو سال 1390 و 1395 در شهر گرگان از همبستگی فضایی برخوردار است و از الگوی توزیع خوشه‌ای پیروی می‌کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Identifying and Measuring Spatial Changes of Effective Factors in the Formation of Poverty Zones (Case Study: Gorgan)
نویسندگان [English]
- Amer Nikpour 1
- Mohammad Soleymani 2
- Mona Gholami 3
- Behnaz Mohammadyari 4
1 Associate Professor, of Geography and Urban Planning, University of Mazandaran, Mazandaran, Iran
2 PhD Candidate of Geography and Urban Planning, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
3 MA of Geography and Urban planning, University of Zanjan, Zanjan, Iran
4 MA of Geography and Urban Planning, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]
Poverty is one of the most important challenges of urbanization today. The fuzzy method was used to scale the indicators, the factor analysis method was used to measure poverty and the Moran spatial correlation method was used for spatial analysis. According to the results, the situation of some indicators such as livelihood burden, dependency burden, total unemployment, rented housing, aging rate, and divorce ratio has worsened compared to before. In the zoning of 1390, about 32.52% of the population and 26.12% of the area were in the poverty zone, while in 2016, this amount increased to 75.44% of the population and 48.22% of the area. Also, the growth of the number of blocks, area, population, and household in very poor and impoverished areas has been more than affluent and very affluent areas. A comparison of the percentage change of each of the four variables shows that the largest change is primarily related to the household variable and the population in the very poor area, which grew by 201 and 183%, respectively, and secondly by the household and population located in It is a poor area that grew by 163 and 135 percent, respectively. According to the results of the Moran model, urban poverty in both 1390 and 1395 in Gorgan has a pattern of cluster distribution and spatial correlation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Spatial Pattern
- Poverty Zone
- Percentage of Change
- Gorga
- بزرگوار، علیرضا، زیاری، کرامت الله و تقوایی، مسعود. (1396)، «سنجش مکانی پهنه‌های فقر شهری در شهرهای جدید، موردمطالعه: شهر جدید هشتگرد»، فصلنامه علمی – پژوهشی مجلس و راهبرد، دوره 24، شماره 92: 27 –
- باباپور، میترا. (1391)، تحرک درآمدی و پویایی فقر و نابرابری در ایران: رویکرد داده‌های شبه پنل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه یزد.
- رضایی، محمدرضا؛ علیان، مهدی و خاوریان، امیررضا. (1392)، «شناسایی و ارزیابی گستره‌های فضایی فقر شهری در شهر یزد، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 3: 695-677.
- روستایی، شهریور؛ کریم زاده، حسین و زاد ولی، فاطمه. (1395)، «بررسی تحلیل فضایی گسترش فقر شهری در شهر تبریز طی سال‌های 1385 – 1375» مجلة آمایش جغرافیایی فضا، دوره ششم، سال 22: 136-125.
- زبردست، اسفندیار و رمضانی، راضیه. (1395)، «سنجش فقر شهری و ارتباط آن با دسترسی به خدمات شهری در شهر قزوین» نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره بیستویکم، شماره2: 54-45.
- زنگنه، علیرضا. (1389)، شناخت الگوی فضایی گسترش فقر شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS در شهر کرمانشاه طی سال‌های 1385-1375، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان.
- زیاری، کرامت الله؛ منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین. (1393)، «توزیع مکانی شاخص‌های کیفیت مسکن در شهر تهران: رویکرد تحلیل اکتشافی داده‌های مکانی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال پنجم 5، شماره 2: 92-75.
- سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران، مرکز آمار ایران. (1390)، بلوک‌های آماری شهر گرگان.
- سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران، مرکز آمار ایران. (1395)، بلوک‌های آماری شهر گرگان.
- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گلستان، معاونت آمار و اطلاعات (1395).
https://amar.golestanmporg.ir/natayej-tafsili-sarshomari-1390.html
- صرافی، مظفر؛ نوذری، کمال و میرزایی، نواب. (1392). «واکاوی معیارهای پهنه‌بندی فقر شهری در شهر قدس: به‌سوی مفهوم مشترک محدوده‌های فرودست شهری»، نشریه هفت شهر، سال چهارم، شماره 47 و 48: 24-7.
- لطفی، صدیقه؛ منوچهری میاندوآب، ایوب و آهار، حسن. (1392)، «شهر و عدالت اجتماعی: تحلیل برنامه‌های محله‌ای موردمطالعه: محلات مراغه»، فصلنامه تحقیقاتی جغرافیایی، سال بیستوهشتم، شماره2: 46-41.
- مهدنژاد، حافظ و بیات، محمد. (1399)، «تأثیر فقر شهری بر دسترسی به خدمات شهری مطالعه موردی: شهر شهریار»، فصلنامه شهر پایدار، سال سوم، شماره 3: 51-66.
- نیک‌پور، عامر؛ سلیمانی، محمد و محمدیاری، بهناز. (1399)، «الگوی فضایی عوامل مؤثر در شکل‌گیری پهنه‌های فقر (مورد مطالعه: شهر خرم‌آباد»، مجله اقتصاد شهری، سال پنجم، شماره 1: 126-115.
- نیک پور، عامر؛ لطفی، صدیقه و حسنعلی زاده، میلاد. (1398)، «تحلیل فضایی فقر شهری با روش تحلیل عاملی نمونه مطالعه: قائم‌شهر»، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی، سال نهم، شماره1: 124-103.
- گرینزپان، آنتوان. (1382). سیاست‌های فقرزدایی راهبردهای مبارزه با فقر در کشورهای درحال‌توسعه، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: انتشارات موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
- ارشدی، علی و کریمی، عبدالعلی. (1391)، «بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سال‌های برنامه اول تا چهارم توسعه»، فصلنامه سیاست راهبردی و کلان، سال اول، شماره 1:.42-23.
- Baharoglu, Kessides. )2002(. "Urban Poverty", A Sourcebook for Poverty Reduction, Strategies Chapter 16. Macroeconomic and Sectoral Approaches, USA, Vol 2, 123-159
- Christiaensen, L, De Weerdt, J and Todo, Y. (2013). "Urbanization and Poverty Reduction-The Role of Rural Diversification and Secondary Towns", The World Bank Africa Region Office of the Chief Economist.
- Curley, A. (2005). "Theories of urban poverty and implications for public housing policy". Soc. & Soc. Welfare, 32, 97.
- Duclos, Jean-Yves., Araar, Abdelkrim. (2006). "Poverty and equity: measurement, policy and estimation with DAD", Springer Science & Business Media, Vol 4, New York, p. 416.
- Duque, J. C & ibid. (2015). "Measuring intra- urban poverty using land cover and texture metrics derived from remote sensing data". Landscpe and Urban planning, 135, 11-21.
- Liu, Y., Wu, F. (2006). "Urban Poverty Neighborhoods": Typology and Spatial Concentration under China’s Market Transition, a Case Study of Nanjing, Geoforum, Vol. 37, No. 4,. 610-626.
- Massey, D. S., & Denton, N. A. (1993). "American apartheid: Segregation and the making of the underclass". Harvard University
- Poku-Boansi, Micheal; Amoako, Clifford; Owusu- Ansah, Justice Kufuor; 2020; The geography of urban poverty in Kumasi, Ghana; journal of Habitat International 103 (2020)102220
- Ren, C. (2011). "Modeling poverty dynamics in moderate-poverty neighborhoods": a multi-level approach (Doctoral dissertation, The Ohio State University).
- Simler, K., Harrower, S., & Massingarela, C. (2004). "Estimating poverty indices from simple indicator surveys. In on “Growth, poverty reduction and human development in Africa",” Centre for the Study of African Economies, University of Oxford (pp. 21-21).
- UN-Habitat) 2016(. "Urbanization and development: Emerging futures. World cities report 2016". Retrieved from
http://wcr.unhabitat.org/wp-content/uploads/2017/02/WCR-2016-Full-Report.pdf.
- United Nation. )2014(. "World UrbanizationProspects. Published by the United Nations".
- Winchester, L. (2008). La dimension economica de la pobreza y precariedad urbana en las ciudades latinoamericanas: Implicaciones para las politicas del Eure, 34 (103), 27–47
- Zainal, N. R., Gurmit, K., Nor Aisah A. &Jamaliah M. Kh. (2012). "Housing Conditions and Quality of Life of the Urban Poor in Malaysia, Procedia" - Social and Behavioral Sciences, Vol. 15, No. 50, 827 – 838.
- Hidayah Chamhuri, N, Abdul Karim, H, Hamdan, Hazlina. (2012). "Conceptual Framework of Urban Poverty Reduction: A Review of Literature»", Social and Behavoral Sciences, No 68, 804- 814.
)