نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا وزیری زاده ¹
• نسرین حق شناس ²

¹ بخش خصوصی/دانشگاه هنر تهران

² پژوهشگر شهری

چکیده

در سه دهه گذشته، چیرگی کامل دینامیز‌های بازار-محور بر نظام مسکن ایران به افول شدید استطاعت‌پذیری خصوصاً برای اقشار کم‌درآمد منجر شده است. در نتیجه این امر نیاز‌های مسکن فراوان و رو به تزایدی، عمدتاً از طرف اقشار کم‌درآمد جامعه، بی‌پاسخ مانده است. از طرف دیگر کاهش شدید استطاعت‌پذیری باعث گسترش پدیده جدایی‌گزینی اجتماعی-فضایی شده است. بروز این پدیده علاوه بر جدایی‌گزینی فضایی طبقات جامعه از یکدیگر، باعث می‌شود تا تعاملات و کنش‌های اجتماعی بین آن‌ها نیز محدودتر شود. از طرف دیگر، جدایی‌گزینی باعث محدود شدن بهره‌مندی اقشار کم‌درآمدتر به خدمات شهری و زیر‌ساخت‌های اجتماعی ضروری برای بازتولید اجتماعی نیروی کار می‌شود. بر اساس برخی از تجارب جهانی، مداخله دولت در بازار مسکن ‌باعث افزایش استطاعت‌پذیری و کاهش جدایی‌گزینی می‌شود. بر همین اساس پروژه عظیم مسکن مهر طرح‌ریزی شد تا به با آنچه شکست بازار نامیده می‌شود مقابله کند. اما، این مقاله آشکار می‌سازد که پروژه مسکن مهر علاوه بر آنکه تا حد زیادی نتوانست با دینامیز‌های بازار مقابله کند، بلکه با تقویت این نیروها به گسترش پدیده جدایی‌گزینی فضایی-اجتماعی شهرها سرعت بخشید. این مقاله با بررسی چگونگی شکل‌گیری پدیده افتراق فضایی-اجتماعی در مجموعه کلان شهر تهران، اثرات اجرای پروژه مسکن مهر را بر گسترش این پدیده بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• دینامیز‌های بازار-محور
• مسکن مهر
• حاشیه‌نشینی
• جدایی‌گزینی اجتماعی و فضایی
• ‌ مجموعه کلان شهری تهران

موضوعات

• برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای

عنوان مقاله [English]

Problematization of a Social Housing Program in Iran: Examining the Impacts of Maskan-I-Mehr Program on Aggravation of the Socio-spatial Segregation in the Metropolitan Area of Tehran

نویسندگان [English]

• Alireza Vaziri Zadeh ¹
• Nasrin Haghshenas ²

¹ Private Organization/University of Art-Tehran

² Urban Design Researcher

چکیده [English]

Market-based dynamics have been highly active in the Iranian housing system during the last three decades. One of the inevitable consequences of this dynamic is the commodification of housing. Commodification in return has increased the unaffordability of housing, particularly for low-income households, despite the fact that the housing stock has largely grown. Moreover, market-based forces have participated in the spatial segregation of different social groups during this period.
Theoretically, the involvement of the State in the housing market, for instance through social housing programs, could promote the affordability of the formal market for all and alleviate the social differentiation of society. Maskan-i-Mehr was planned and realized to compensate the failure of the housing market in Iran. But, this social housing program could not counterbalance market-based dynamics. The emergence of many marginalized communities has been a consequence of the program.
The inhabitants of Maskan-i-Mehr are now socially and spatially segregated in a way that they were not before they became Maskan-i-Mehr residents. Most of the residents emigrated from the city to Maskan-i-Mehr in peripheral areas. The marginalization of Maskan-i-Mehr residents has negatively impacted their liveability and social conditions.
By focusing on the Maskan-i-Mehr estates in the new towns of Pardis and Parand, this paper aims to evaluate how the contemporary social housing program in Iran has created a “new social life in new communities”; in other words, how liveability conditions for those who moved to the new communities have, to a large extent, changed.

کلیدواژه‌ها [English]

• Market-based Dynamics
• Maskan-i-Mehr Program
• Marginalization
• Social-Spatial Segregation
• Metropolitan Area of Tehran