نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران
چکیده
سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، نمودی از روند رو به رشد نابرالبری‌های فضایی و افزایش فقر در شهرهاست. از این شیوه سکونت، در شهر تبریز می‌توان به بخش‌هایی از شمال شهر اشاره نمود که با مکانیسم خاص خود، به‌سرعت در حال گسترش‌اند. از این‌رو هدف این مقاله سنجش فقر اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین شمال شهر تبریز و مقایسه آن با شهر تبریز می‌باشد. تحلیل حاضر از نظر نوع توصیفی - تحلیلی و از نظر ماهیت کاربردی می‌باشد که با توجه به مؤلفه‌های مورد بررسی، رویکرد غالب بر تحقیق از نوع کمی است. جامعه آماری حاشیه‌نشینان شمال شهر تبریز در سال 1390 می‌باشد و داده‌های این پژوهش از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 مرکز آمار ایران (بلوک‌های آماری) استخراج شده است. برای تجزیه‌وتحلیل این داده‌ها و نشان دادن پراکنش فقر اجتماعی در محدوده مورد مطالعه از نرم‌افزار Arc/GIS استفاده گردیده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که محدوده مورد مطالعه در سال 1390 دارای 2116 بلوک می‌باشد که از این تعداد 181 بلوک معادل 56/8 درصد در وضعیت مطلوب، 465 بلوک معادل 98/21 درصد در وضعیت نسبتاً مطلوب، 504 بلوک معادل 81/23 درصد در وضعیت متوسط، 563 بلوک معادل 61/26 درصد در وضعیت نسبتاً نامطلوب و 403 بلوک معادل 04/19 درصد نیز در وضعیت نامطلوب قرار دارند. همچنین کیفیت این شاخص‌های اجتماعی در بلوک‌های نزدیک به متن شهر مطلوب‌تر از بلوک‌های حاشیه‌ای می‌باشد یعنی پراکنش فقر اجتماعی به حاشیه شهر گرایش دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Evaluation and Analysis of The Spatial Distribution of Social Poverty in Marginalized Regions (Case Study: North Marginalized Regions of Tabriz)
نویسندگان [English]
- Shahrivar Roostaei 1
- Fatemeh Zadvali 2
- Shahrokh Zadvali 3
1
2
3
چکیده [English]
The informal settlements in Iran, like many other developing countries,
is a manifestation of the growing spatial inequalities and increasing poverty
in the cities. Of this way of living we can refer to the northern parts of Tabriz
that is rapidly expanding with its own mechanisms. Therefore the purpose of
this paper is the assessment of social poverty in the northern suburban
marginalized regions of Tabriz and then comparing it with Tabriz city. The
present analysis as a descriptive one is applied with quantitative method. The
statistical population is marginalized of the northern regions of Tabriz in
2011. Research data is extracted from the General Population and Housing
Census in 2011 of Statistical Center of Iran.
- ارضروم چیل، نسرین. ( 1384 )، ابعاد گوناگون فقر در ایران، مجموعه
پژوهش های اقتصادی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
- اصغری زمانی، اکبر. ( 1379 )، پژوهشی درروند حاشیه نشینی در ایران. (مطالعه
موردی تبریز)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری،
دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
- افروغ، عماد. ( 1377 )، فضا و جامعه: فضا و نابرابری اجتماعی، تهران انتشارات
دانشگاه تربیت مدرس.
- تقوی، نعمت الله. ( 1374 )، مبانی جمعیت شناسی، انتشارات نیا. (نیمای سابق)،
چهر.
- جوان، جعفر. ( 1383 )، جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی
مشهد.
- جواهری پور، مهرداد. ( 1383 )، سیاست اجتماعی و فقر. (از برنامه های تعدیل
ساختاری تا راهبردهای کاهش فقر)، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،
. سال سوم، شماره 12
- حلاجی، حبیب. ( 1381 )، برنامه ریزی اسکان مهاجرین کم درآمد نمونه موردی
صفرآباد زنجان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
- دفتر اقتصاد کلان، ( 1379 )، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مجله گزارش
اقتصادی، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی، تهران.
تحلیل فضایی پراکنش فقر اجتماعی در ... 125
- زنگنه، علی رضا. ( 1389 )، شناخت الگوی گسترش فقر شهری با استفاده از
- در شهر کرمانشاه طی دوره های 1385 (GIS) سیستم اطلاعات جغرافیایی
1375 ، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان.
- سعیدی رضوانی، هادی. ( 1384 )، تطور روستاهای دیروز در شهرهای امروز،
گونه ای نوپدید از اسکان غیررسمی، نمونه موردی: قلعه آبکوه مشهد،
. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 82
- شکوی ای، حسین. ( 1382 )، اندیشه نو در فلسفه جغرافیا (جلد دوم)، فلسفه
محیطی و مکتب های جغرافیایی، گیتاشناسی تهران.
- شکوی ای، حسین. ( 1372 )، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی
شهر، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.
- شکوئی، حسین. ( 1389 )، دیدگاه های نو در جغرافیای شهری، تهران، انتشارات
سمت.
- شیانی، ملیحه. ( 1384 )، مقاله فقر، محرومیت و شهروندی در ایران، مجله رفاه
. اجتماعی، شماره 18
- طارمی، علی. ( 1387 )، سنجش فقر شهری در محله اسلام آباد زنجان با استفاده از
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان. ،GIS
- عظیمی آرانی، حسین. ( 1380 )، تحلیل محتوایی از پدیده فقر، مجله اقتصادی
. جهاد، سال هفدهم، شماره 197 196
- قاسمیان، سعید. ( 1384 )، کاهش فقر در ایران، چالش ها و افق ها، فصلنامه رفاه
. اجتماعی، شماره 18
- مرصولی، نفیسه. ( 1382 )، تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران،
پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
126 فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای شماره 1، پاییز 1394
- ACOSS. (Australian Council of Social Service), poverty report,
October (2010). www.ACOSS.org.au.
- Asian Social Issues program. (2001) http://ww.asiasource.org
/asip/about. CFM.
- Baker, Judy. (2009). ‘’Meeting the Challenge of Urban poverty and
Slums’’, The World Bank.
- Coit, K. (1994). Self – Help Housing for The Poor, A Cross, Cultural
Study, Cities, No 11.
- Dahrendorf, Ralf. (1974). “Citizenship and Beyond: The social
Dynamics of an Idea” in B.S.
- Khalifa, Marwa. (2011). A Redefing slums in Egypt: Unplanned versus
unsafe areas, Journal Habitat International 35, pp.40-49.
- Marshall, T. H. (1981). “Afterthought on Value – Problems of
Welfare Capitalism, The Right in Welfare and other Essays”, in
B.S.
- Moser, Caroline. Gate, Micheat. (1996). “ House and Helen Cireia”,
Washington,D.c.
- Nahiduzzaman, kh. (2006). Housing the Urban Poor: Planning,
Business and Politics, A Case Study of Duaripara Slum, Dhaka
city, Bangladesh, Department of Geography, Faculty of Social
Sciences and Technology Management, Norwegian University of
Science and Technology (NTNU).
- Odekon, Mehmet. (2010). “ Encyclopedia of World Povert”, Thousand
oaks, New York.
- Ravallion, Martin. (2001). "On The Urbanization Of Poverty",
Development Research Group World Bank, Washington DC, USA
تحلیل فضایی پراکنش فقر اجتماعی در ... 127
- Spoor, Max Institute of Social Studies The Hague, The Netherlands.
(2005). " Globalisation, Poverty and conflct.
- United Nations Population Fund "UNFPA". (2007). State of world
population 2007 unleashing the Potential of Urban Growth
Working, Paper.No.5.
)